Standard diagnostyczno - terapeutyczny w centrum zdrowia psychicznego– założenia projektu Spis treści A01 Misja i wizja CZP 3 A02 Wartości i zasady 3 A03 Kluczowe definicje 5 Standardy horyzontalne 6 H01 Włączenie otoczenia społecznego pacjenta 6 H02 Poszanowanie praw i godności 7 H03 Prywatność i poufność 8 H04 Przeciwdziałanie dyskryminacji w środowisku lokalnym 9 H05 Wsparcie w powrocie do pełnienia ról społecznych i zawodowych 10 H06 Koordynacja wewnętrzna 11 H07 Koordynacja zewnętrzna 12 Obszar I – standardy etapu przyjęcia zgłoszenia 13 S11 Kontakt zgłoszeniowy 13 S12 Ocena zgłoszenia 14 S13 Triaż psychiatryczno-psychologiczno-społeczny 15 S14 Rejestracja 16 S15 Elastyczność zespołu 17 Obszar II – standardy etapu II ścieżki pacjenta 18 S21 Ścieżki pomocy i rodzaje wsparcia 18 S22 Włączenie pacjenta w program leczenia 20 S23 Plan Terapii i Zdrowienia 21 S24 Program pomocy rodzinie 22 S25 Ewaluacja i przegląd PTiZ 23 K01 Hostel kryzysowy 24 K02 Oddział psychiatryczny dzienny 25 K03 Oddział psychiatryczny całodobowy szpitalny 27 P01 Standardy profilaktyki i promocji zdrowia psychicznego 29 P02 Monitorowanie psychiatrycznej opieki zdrowotnej w Centrach Zdrowia Psychicznego 30 P03 System jakości pracy CZP 35 Załączniki 37 Z01 Załącznik nr 1 Formularz zgłoszeniowy z komentarzem 37 Z02 Załącznik nr 2 Typy decyzji 38 Z03 Załącznik nr 3 Zespół PZK– zadania-ujęcie procesowe 40 Z04 Załącznik nr 4 Diagramy ścieżek pacjenta 42 Z05 Załącznik nr 5 Wzór PTiZ 48 Z06 Załącznik nr 6 Podstawowy katalog pomocy udzielanej w hostelu kryzysowym 49 Z07 Załącznik nr 7 Zakres zadań koordynatora opieki 50 R Rekomendacje 52
FILIA PODKARPACKA SEKCJI PSYCHIATRII ŚRODOWISKOWEJ I REHABILITACJI PTP
Na wstępie cytat: Standardy organizacyjne CZP (zeszyt 1 i zeszyt 2) - opracowane przez Biuro Pilotażu NPOZP
1.2. Standardy organizacyjne opieki zdrowotnej dotyczą sposobu sprawowania opieki nad pacjentem lub wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w tym także właściwych struktur organizacyjnych i procedur, lecz już nie stricte medycznej strony działania lekarskiego (patrz pkt. 1.4). Podmiot wykonujący działalność leczniczą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych stosuje standardy organizacyjne opieki zdrowotnej, jeżeli zostały określone dla dziedziny medycyny objętej zakresem świadczeń zdrowotnych udzielanych przez ten podmiot lub dla rodzaju wykonywanej przez niego działalności leczniczej.2 (2 Art. 22 ust. 4b–4c ustawy o działalności leczniczej: „4b. Podmiot wykonujący działalność leczniczą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych stosuje standardy organizacyjne opieki zdrowotnej, jeżeli zostały określone na podstawie ust. 5 dla dziedziny medycyny objętej zakresem świadczeń zdrowotnych udzielanych przez ten podmiot wykonujący działalność leczniczą lub dla rodzaju wykonywanej przez niego działalności leczniczej. 4c. Standardy organizacyjne opieki zdrowotnej dotyczą sposobu sprawowania opieki nad pacjentem lub wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych.”)
1.3. Niezależnie od standardów „zewnętrznych” wdrażanych w podmiocie leczniczym każda osoba wykonująca zawód medyczny jest zobowiązana w zakresie sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych do postępowania zgodnego z regulaminem organizacyjnym podmiotu leczniczego, czyli do poddania się standaryzacji „wewnętrznej” podmiotu leczniczego.3 (3 Art. 23 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej: „Sprawy dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, nieuregulowane w ustawie lub statucie, określa regulamin organizacyjny ustalony przez kierownika.”) W zaszycie 1 był dodatkowy zapis: Regulamin organizacyjny zalicza się do aktów wewnątrzzakładowych podmiotu leczniczego, obok (...) statutu. Jednocześnie regulamin organizacyjny z uwagi na swój charakter prawny, zakres przedmiotowy i podmiotowy oraz tryb uchwalania nie może być klasyfikowany jako regulamin w rozumieniu źródeł prawa pracy. Natomiast wszystkie te (...) akty wewnątrzzakładowe mogą łącznie stanowić źródło standaryzacji postępowania zawodów medycznych w czterech obszarach: medycznym, pracowniczym, administracyjnym i gospodarczym. (4 D. Karkowska, 4.6. Standaryzacja procesu pracy osób wykonujących zawody medyczne [w:] Zawody medyczne, Warszawa 2012.)
1.4. Ponadto minister właściwy do spraw zdrowia może ogłosić w drodze obwieszczenia, po zasięgnięciu opinii Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, zalecenia postępowania dotyczące diagnostyki i leczenia w zakresie świadczeń finansowanych ze środków publicznych, odrębnie dla poszczególnych dziedzin medycyny, opracowane przez odpowiednie stowarzyszenia będące zgodnie z postanowieniami ich statutów towarzystwami naukowymi o zasięgu krajowym, zrzeszające specjalistów w danej dziedzinie medycyny.4 (4 Art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (T.j.) Schematy postępowania medycznego tworzone w formie wytycznych lub zaleceń przez odpowiednie towarzystwa naukowe, zgodnie z zasadami Evidence Based Medicine, stanowią istotne wskazówki w codziennej praktyce medycznej, a możliwość ich publikowania przez ministra właściwego do spraw zdrowia powinna przyczyniać się do stosowania jednolitych wzorców postępowania medycznego w poszczególnych dziedzinach medycyny. Przebieg konsultacji nad niniejszym opracowaniem wskazuje na pilną potrzebę opracowania przez odpowiednie towarzystwa naukowe zaleceń odnoszących się do niektórych zagadnień dotyczących diagnostyki i terapii zaburzeń psychicznych.
W Standardach Organizacyjnych CZP nie wspomniano o Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, potocznie nazywane "rozporządzeniem koszykowym". Tymczasem rozporządzenie koszykowe stanowi standard organizacyjny opieki psychiatrycznej zawierający wymagania dotyczące dostępności, personelu, warunków lokalowych i sprzętowych, sposobu dzielania świadczeń.
Należy sobie postawić pytanie: do czego służą i czym powinny wyróżniać się, inaczej mówiąc różnić od siebie, Rozporządzenie "koszykowe", Standardy Organizacyjne CZP, Standardy Diagnostyczno-Terapeutyczne CZP?
Rozporządzenie "koszykowe" jest podstawą prawną dla prezesa NFZ do wydawania zarządzeń określających zasady finansowania świadczeń zdrowotnych w danej dziedzinie i zakresie medycyny.
Standardy organizacyjne dotyczą sposobu sprawowania opieki nad pacjentem lub wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych (definicja ustawowa), w tym także właściwych struktur organizacyjnych i procedur, lecz już nie stricte medycznej strony działania lekarskiego (dodatek Biura Pilotażu NPOZP).
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego jest nadrzędną regulacją prawną dotyczącą opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, Ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych oraz ustawa o działalności leczniczej oraz inne mają się wzajemnie uzupełniać, a nie kolidować, w organizacji systemu ochrony zdrowia psychicznego
Standardy Organizacyjne CZP powinny być rozporządzeniem rozwijającym i uszczegóławiającym zapisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z uwzględnieniem innych ustaw. Standardy organizacyjne CZP powinny być merytorycznie nadrzędne wobec pozostałych przepisów:
rozporządzenie "koszykowe" (warunki na jakich świadczenia zdrowotne są finansowane ze środków publicznych)
regulaminy organizacyjne w podmiotach leczniczych (szczegółowe rozwiązania dotyczące struktur i procedur organizacyjnych w podmiocie leczniczym lub zakładzie leczniczym)
wytyczne diagnostyczno-terapeutyczne dotyczące procesu diagnostyczno-terapeutycznego (opracowane i ustalane przez towarzystwa naukowe w sposób autonomiczny, ale nadrzędne cele opieki określają przepisy ogólne)
Uwaga zasadnicza do założen projektu Standardów Diagnostyczno-Terapeutycznych w centrum zdrowia psychicznego jest taka, że ten dokument jest rozwinięciem i uzupełnieniem Standardów Organizacyjnych CZP, które z kolei są rozwinięciem i uzupełnieniem Rozporządzenia "koszykowego". Opiniowany dokument ma niewiele wspólnego z standardami diagnostyczno-terapeutycznymi w rozumieniu zaleceń/wytycznych jak diagnozować zaburzenia psychiczne i jak ich prowadzić terapię w poszczególnych grupach pacjentów. Standardy diagnostyczno-terapeutyczne są zasadniczo opisane w akademickich podręcznikach psychiatrii oraz innych szczegółowych dokumentach, np.:
W związku z powyższym jest propozycja, aby w tytule dokumentu wycofać się z okreslenia "standardy diagnostyczno-terapeutyczne" i zamień je na "standardy organizacyjne ochrony zdrowia psychicznego". Nazwa "standardy organizacyjne CZP" jest znaczeniowo bliskie "regulaminowi organizacyjnemu" podmiotu leczniczego, które prowadzi CZP, chyba że o to chodziło autorom. Nazwa jest sprawą wtórną, gdy najpierw określi się cel nadrzędny i zakres treściowy tego dokumentu.
Inspirując się przykładami zagranicznymi i polskimi doświadczeniami w organizacji psychiatrii środowiskowej proponuje się następującą konstrukcję dokumentu:
MISJA - utrzymanie, przywracanie, poprawa zdrowia psychicznego wszystkich mieszkańców
WIZJA - CZP zapewnia opiekę zdrowotną w zakresie zdrowia psychicznego jest zintegrowana, kompleksowa, wielostronna, powszechnie dostępna, skoordynowana z innymi formami opieki i pomocy niezbędnymi do życia w środowisku rodzinnym i społecznym.
WARTOŚCI Z PERSPEKTYWY ŚWIADCZENIOBIORCÓW
Promocja zdrowia psychicznego, dobrostanu, który obejmuje wymiar biologiczny, psychologiczny i społeczny. Rozwój psychiczny i zdrowienie, w tym optymalne funkcjonowanie społeczne, są celem nadrzędnym w promocji zdrowia psychicznego, profilaktyce zaburzeń psychicznych, pomocy psychologicznej, opiece psychiatrycznej i oparciu społecznym. Szacunek, godność w traktowaniu Równość w dostępie do świadczeń zdrowotnych, na czas, blisko domu, dopasowanych do indywidualnych potrzeb Prawo do informacji Ochrona praw obywatelskich Dobrowolność, prawo do wyrażanie woli i zgody - staranność w zapobieganiu i minimalizowaniu koniecznego przymusu Partycypacja w podejmowaniu decyzji dotyczących pomocy i opieki, prawo do własnej oceny efektów zdrowotnych i satysfakcji Poufność, prawo do zachowania tajemnicy w granicach prawa Prawo pacjenta do włączania osób bliskich z rodziny lub osobistej sieci społecznej, uznanie roli w rozwoju i zdrowieniu pacjenta, oraz oferta wsparcia. Prawo do korzystania ze wsparcia rówieśniczego, dostęp do asystenta zdrowienia i samopomocowych grup wsparcia.
ŚCIEŻKA
Etap przed zgłoszeniem - informowanie, promowanie zdrowia psychicznego, kształtowanie pozytywnych postaw wobec osób doświadczających kryzysu psychicznego i przeciwdziałaj działania uprzedzające przed zgłoszeniem osoby adrsowane do całej populacji lub wybranych grup
Etap zgłoszenia i triażu - ustalenia pilności i odpowiedzialności za pomoc i opiekę. (ustalenie kto będzie odpowiadał i prowadził pomoc/opiekę/terapię/leczenie, inaczej proces diagnostyczno-terapeutyczny zawiera w sobie wstępną konceptualizację problemu i wizję jakie działania powinny być podjęte, jednakże decyzje kliniczne o sposobie prowadzenia diagnozy i terapii odpowiada klinicysta, zespół prowadzący proces diagnostyczno-terapeutyczny)
Etapy procesu diagnostyczno-terapeutycznego do ustalenia celów i planu terapii ustalenie celu i planu terapii realizacja celów i planu terapii z okresową ewaluacją i modyfikacją zakończenie pomocy/opieki
W opisie procesu diagnostyczno-terapeutycznego jest miejsce na operacyjne zdefiniowanie grup pacjentów według: a/ pilności udzielenia pomocy i zapewnienia opieki:
stan nagły
stan pilny
stan stabilny
b/ nasilenia potrzeb zdrowotnych, inaczej mówiąc intensywności wymaganej pomocy/opieki (bez określania rozpoznań zaburzeń psychicznych ) według "schodkowego" modelu opieki
samopomoc
ambulatoryjna pomoc psychologiczna lub psychoterapeutyczna
ambulatoryjna opieka psychiatryczna z farmakoterapią
intensywna opieka psychiatryczna w warunkach domowych, dziennych lub całodobowych (szpitalna lub pozaszpitalna) - która kojarzysię z opieką środowiskową w szerszym lub pomocą czynną w węższym znaczeniu
c/ czasu trwania pomocy/opieki - procesu diagnostyczno-terapeutycznego
krótkotrwała do 1 msc (do 3 kontaktów)
krótkoterminowa do 6 msc (do 15- 25 kontaktów)
długoterminowa do 24 msc (2 lata)
wieloletnia ponad 2 lata
Cechy procesu diagnostyczno-terapeutycznego:
wielowymiarowość bio-psycho-społeczna
wielodyscyplinarność
elastyczność - dostosowanie do indywidualnych potrzeb
celowość - indywidualne cele: redukcja objawów i dolegliwości, rozwój umiejętności psycho-społecznych i poprawa funkcjonowania społecznego
koordynacja opieki - rola koordynatora opieki
ciągłość: relacji, celów i planu terapii, przepływu informacji, przechodzenia między komórkami organizacyjnymi i instytucjami
Etap po zakończeniu pomocy/opieki - ewaluacja, katamneza, ocena zmiany i badanie satysfakcji
ORGANIZACJA
WARTOŚCI ORGANIZACYJNE: zasady wyznaczające wskaźniki jakości organizacyjnej:
Skuteczność : opieka, interwencja lub działanie przynosi pożądany rezultat w odpowiednich ramach czasowych. (adekwatnie i skutecznie odpowiada na potrzeby zdrowotne) Stosowność/ odpowiedniość / adekwatność : świadczona opieka, interwencja lub działanie są adekwatne do potrzeb klienta i oparte na ustalonych standardach diagnostyczno-terapeutycznych. Efektywność / Wydajność : osiąganie pożądanych rezultatów przy najbardziej efektywnym kosztowo wykorzystaniu zasobów. Dostępność : zdolność ludzi do uzyskania opieki zdrowotnej we właściwym miejscu i czasie, niezależnie od dochodów, miejscu zamieszkania i pochodzenia kulturowego. Koordynacja i ciągłość : zdolność do zapewnienia nieprzerwanej, skoordynowanej opieki lub usług w różnych programach, praktykach, organizacjach i na różnych poziomach w czasie. Umiejętności - profesjonalizm : zdolność osoby / zespołu do udzielania świadczeń zdrowotnych w oparciu o umiejętności sprawdzone praktyki kliniczne i wiedzę naukową, oparte na dowodach. Bezpieczeństwo : unikanie lub ograniczanie do akceptowalnych granic rzeczywistych lub potencjalnych szkód wynikających z niewłaściwego zarządzania opieką zdrowotną lub warunków, w których świadczona jest opieka zdrowotna. Zrównoważony rozwój : zdolność systemu lub organizacji do zapewnienia infrastruktury, takiej jak siła robocza, obiekty i sprzęt, a także do innowacyjności w reagowaniu na pojawiające się potrzeby.
PERSONEL kwalifikacje i kompetencje, role i zadania poszczególnych profesji w zespole
STRUKTURA ORGANIZACYJNA, FUNKCJE ZESPOŁÓW
zespół triażowy zespół opieki ambulatoryjnej zespół opieki środowiskowej z koordynacją oparcia społecznego zespół opieki dziennej zespół opieki całodobowej (szpitalnej lub pozaszpitalnej)
zespoły skoncentrowane na specyficznych grupach pacjentów ze względu na nasilenie i rodzaj zaburzenia psychicznego
KLASYFIKACJA ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
Świadczenia zdrowotne to działania służące utrzymaniu, ratowaniu, przywracaniu, poprawie zdrowia psychicznego.
1. Działania bezpośrednie na rzecz populacji i pacjenta (w sprawozdawczość można wykazać uczestników lub na czyją rzecz to działanie było wykonane, koszty bezpośrednie) A: informowanie, psychoedukacja, wczesna pomoc adresowana do ogółu mieszkańców, wybranych grup osób z ryzykiem, indywidualnych zgłoszeń B: działania diagnostyczno-terapeutyczne z udziałem pacjenta i jego rodziny, osób bliskich C: działania kliniczne na rzecz pacjenta i jego rodziny bez ich obecności: konsylia, konsultacje, koordynacja przypadku, zebrania zespołu, superwizja D: działania indywidualne pracowników na rzecz pacjenta np. prowadzenie dokumentacji medycznej, E: szkolenia dla pracowników pracujących w kontakcie z pacjentami i ich rodzinami - służące ustawicznemu doskonaleniu się zespołu
2. Działania pośrednie (koszty pośrednie) F: działania pomocnicze, gospodarcze G: administrowanie H: zarządzanie
Zdarzenia medyczne - to są działania rejestrowane w systemie IT. Zgodnie z aktualnymi przepisami należy odnotować: datę
Zarządzanie zasobami ludzkimi - dbałość o kulturę organizacyjną, budowanie zespołu, wspieranie ustawicznego uczenia się personelu
Zarządzanie bezpieczeństwem i jakością udzielanych świadczeń - zapobieganie zdarzeniom niepożądanym, wyciąganie wniosków z popełnionych błędów, naprawianie szkód, doskonalenie procedur, pomiar efektów zdrowotnych i satysfakcji ze świadczeń
Zarządzanie informacją zwrotną i rozwojem organizacji w dostosowaniu do zmieniających się potrzeb i warunków
Zarządzanie siecią współpracy i partnerstw lokalnych.