Różnice pomiędzy upośledzeniem umysłowym, a chorobą psychiczną.

Dlaczego różnice są istotne?

Niepełnosprawność intelektualna oraz choroba psychiczna bardzo często bywają ze sobą mylone. Jednakże, pojęcia te są bardzo odmienne! Tylko w przypadku posiadania wiedzy o różnicach, możliwe jest odpowiednie traktowanie obydwu grup. Choroba psychiczna jest chorobą i jako taka może zostać wyleczona, natomiast niepełnosprawność intelektualna jest stanem trwającym przez całe życie. Niniejsza ulotka ma za zadanie wyjaśnić najistotniejsze różnice pomiędzy niepełnosprawnością intelektualną a chorobą psychiczną.

Osoby z chorobą psychiczną potrzebują psychicznej opieki zdrowotnej, medycznej oraz psychoterapii. Ogólnie rzecz biorąc nie są oni niepełnosprawni intelektualnie i mogą żyć niezależnie, kiedy ich zdrowie psychiczne jest kontrolowane. Osoby niepełnosprawne intelektualnie nie są chore, chyba że cierpią na zwykłą chorobę. Potrzebują prostych informacji, edukacji oraz wsparcia, aby możliwie samodzielnie i w pełni godnie żyć w społeczeństwie.

Uważanie tych dwóch odmiennych grup za jedną, prowadzi do złych założeń, mylnego planowania pomocy, jak również bardzo często prowadzi to instytucjonalnej stygmatyzacji. Ważnym jest, aby lekarze, terapeuci i nauczyciele byli w stanie rozróżniać te dwie grupy, aby móc im udzielać stosowanej pomocy. Również politycy szczebla lokalnego, krajowego i europejskiego muszą znać te różnice, aby móc zapewnić obu grupom system wsparcia na odpowiednim poziomie.

Niepełnosprawność intelektualna

Upośledzenie umysłowe występuje wtedy, gdy osoba ma poważne problemy w uczeniu się i rozumieniu ze względu na słabszy rozwój intelektualny. Ich zdolności w takich dziedzinach jak poznanie, język, zdolności motoryczne i społeczne mogą być stale osłabione, przez co mają trudność w myśleniu na poziomie abstrakcyjnym. Osoby niepełnosprawne intelektualnie stanowią grupę 1-3 % społeczeństwa. Przyczyny mogą być genetycznie uwarunkowane, jak również może to być wynikiem czynników zewnętrznych, jakie pojawiły się w czasie ciąży i porodu. Upośledzenie umysłowe nie jest chorobą. W międzynarodowej klasyfikacji chorób jest traktowane, jako zaburzenie psychiczne ze względu na specjalne potrzeby wspomagania rozwoju. Czasami upośledzeniu umysłowemu towarzyszą inne zaburzenia psychiczne, które wymagają leczenia, ale nie sama niepełnosprawność intelektualna.

Większość potrzeb osób niepełnosprawnych intelektualnie jest taka sama jak innych ludzi: kontakty społeczne, bezpieczeństwo, odpowiednie mieszkanie, nauka, praca, itp. Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej mogą potrzebować dodatkowej nauki, ale przy drobnej pomocy mogą żyć samodzielnie. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej bardzo często potrzebują wsparcia edukacyjnego i społecznego przez całe swoje życie. Wszystkie usługi kierowane do osób niepełnosprawnych intelektualnie są zorientowane na uczenie zaradności życiowej oraz na włączenie ich do normalnego życia w społeczeństwie.

Wczesne wspomaganie rozwoju i specjalistyczna edukacja szkolna dzieci z upośledzeniem umysłowym znacznie zwiększa ich szanse na samodzielność życiową i aktywność zawodową w dorosłości. System szkolny powinien uwzględniać specjalne potrzeby edukacyjne, psychologiczne i społeczne tych uczniów. Szkoły integracyjne powinny zachowywać standardy szkół specjalnych w aspekcie profesjonalizmu kadry pedagogicznej i indywidualnego podejścia do ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz jednocześnie dbać o budowanie poczucia wspólnoty społeczności szkolnej opartej na wzajemnym zrozumieniu potrzeb i akceptacji różnic bez wartościowania na lepsze lub gorsze osiągnięcia w nauce. Szkolenia zawodowe oraz możliwości podjęcia pracy, jak również mieszkania chronione oraz domy grupowe zapewniają warunki do pełnej integracji społecznej także w życiu dorosłym.


Niepełnosprawność psychiczna

Osoba chorująca psychicznie ma status pacjenta w systemie ochrony zdrowia. Potrzebuje odpowiedniej opieki lekarskiej. Choroba psychiczna może zostać wyleczona lub zatrzymana za pomocą oddziaływania farmakologicznego, psychoterapeutycznego, rehabilitacji społecznej i zawodowej. 

Choroba psychiczna może być warunkowana do pewnego stopnia genetycznie lub neuro-rozwojowo, ale ujawnia się szczególnie w okresie rozwojowym od 18 do 25 roku życia, któremu towarzyszą napięcia i stres społeczny. Splot tych uwarunkowań wyzwala kryzys psychotyczny, który często prowadzi do załamania linii życia np. przerwanie nauki lub utrata pracy.

Choroba psychiczna może przeszkadzać w wykonywania wielu różnych funkcji poznawczych: koncentracji, rozumienia emocji, myślenia, wnioskowania i innych. Pomimo osłabienia funkcji poznawczych zachowana jest zdolność do myślenia abstrakcyjnego.

Choroba psychiczna w wielu przypadkach ma przebieg powtarzających się epizodów kryzysu psychotycznego, po których następuje remisja, czyli poprawa stanu zdrowia. Aktywność społeczna i zawodowa w środowisku wolnym od nadmiernego stresu sprzyjają przedłużaniu remisji i opóźniają ewentualny nawrót objawów psychotycznych.

Osoby chore psychicznie najczęściej potrzebują krótkookresowych interwencji natury medycznej, po którym następuje długookresowe wsparcie społeczne utrwalające proces zdrowienia. Nieprzerwane zażywanie leków bywa konieczne do utrzymania poprawy i zapobiegania kryzysom psychotycznym.

Choroba psychiczna jest zaburzeniem, które oddziaływuje na uczucia oraz zachowanie. Niewielu chorobom psychicznym można zapobiec; prawie wszystkie można skutecznie opanować oraz leczyć. U 25 % społeczeństwa zaburzenia psychiczne oraz zachowawcze pojawiają się na tym samym etapie życia. Przyczyny chorób psychicznych są bardzo zróżnicowane i mogą zależeć od cech genetycznych (genów), stresującego doświadczenia życiowego, trudnego pochodzenia rodzinnego, chorób fizycznych, itp. Osoby z problemami psychicznymi mają kłopoty z radzeniem sobie z presją życia codziennego i mogą stracić z tych powodów pracę, ich dochody, prawa rodzicielskie oraz ich podstawowe prawa człowieka.

Napiętnowanie, stygmatyzacja, dyskryminacja, uprzedzenia

Zarówno ludzie niepełnosprawni intelektualnie, jak i ludzie chorujący psychicznie doświadczają uprzedzeń i odrzucenia w  społeczeństwach na całym świecie. Osoby z upośledzeniem umysłowym są najczęściej traktowane z lekceważeniem i litością z pejoratywnym określeniem "głupek". Narażeni są na wykorzystanie i nadużycia ze względu na bezkrytyczną ufność do ludzi. Osoba chorująca psychicznie w uprzedzeniach społecznych to "wariat", agresywny i nieobliczalny. Z braku wiedzy i lęku przed chorobą psychiczną, takie osoby są odrzucane i izolowane od reszty społeczeństwa.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualna i psychiczną potrzebują wsparcia wszystkich ludzi dobrej woli w przełamywaniu barier mentalnych w społeczeństwie, które bywają trudniejsze do usunięcia, niż na przykład bariery architektoniczne. 

Potrzebują oni poszanowania opartego na wiedzy i zrozumieniu ich sytuacji. Potrzebują oni również solidarnego podejścia całego społeczeństwa do zapewnienia im potrzebnych świadczeń. Potrzebują również zaangażowania we włączaniu ich do społeczeństwa w każdej dziedzinie życia.

Obie grupy potrzebują wsparcia środowiskowego blisko swojego domu. 

Kilka podstawowych instrumentów prawnych chroniących prawa człowieka chroni również osoby niepełnosprawne intelektualnie i osoby chorujące psychicznie:

•   Europejska Konwencja Praw Człowieka

•  Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych

•   Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko Torturom i Poniżającemu Traktowaniu

•   Konwencja Narodów Zjednoczonych Praw Dziecka

Wzrost świadomości na temat obydwu grup wśród polityków, pracowników opieki zdrowotnej, nauczycieli lub pracodawców w połączeniu ze zwalczaniem istniejących tabu, stygmatów oraz dyskryminacji pomoże osobom niepełnosprawnym intelektualnie i chorym psychicznie korzystanie z ich praw jako pełnoprawnych obywateli.