Adresaci i beneficjenci programu ochrony zdrowia psychicznego

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r ( Dz.U.94.111.535 z późn. zm.) definiuje prawne znaczenie pojęcia "osoba z zaburzeniami psychicznymi",  które stosuje się w przepisach ustawy do osoby:

a)  chorej psychicznie (wykazującej zaburzenia psychotyczne),

b)  upośledzonej umysłowo,

c)  wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym.

Tym samym Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego i jego lokalne aplikacje adresowane są do wszystkich osób z zaburzeniami psychicznymi. Jednakże należy pamiętać o istotnych różnicach pomiędzy różnymi rodzajami zaburzeń psychicznych. W skutek tego różne grupy osób z określonymi zaburzeniami mają inne potrzeby  rozwojowe, wymagają specyficznego podejścia terapeutycznego, ewentualnie zróżnicowanego programu rehabilitacji społecznej i zawodowej. W diagnozie środowiskowej i planowaniu lokalnych działań instytucjonalnych konieczne jest dostrzeganie różnicy w potrzebach osób z choroba psychiczną /niepełnosprawność psychiczna/, osób z upośledzeniem umysłowym /niepełnosprawność intelektualna/, osób uzależnionych od środków odurzających lub innych bodźców, oraz osób doświadczających niepsychotycznych zaburzeń psychicznych. Ten podział nie jest rozłączny. W indywidualnej terapii i opiece wymaga doprecyzowania. Jednak na poziomie planowania regionalnego i lokalnego należy uwzględniać ten zasadniczy podział.

Program przeciwdziałania uzależnieniom, wraz z zasadami jego finansowania, został ustawowo uregulowany od lat dziewięćdziesiątych. O ile warto uwzględniać to zagadnienie w opisie całości problematyki zdrowia psychicznego, to Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego ma na celu głównie promocję środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej dla osób chorujących psychicznie oraz rozwój systemu wsparcia społecznego dla osób z niepełnosprawnością psychiczną i intelektualną. Przy tym powinno się pamiętać o ich rodzinach i opiekunach, którzy również doświadczają konsekwencji życiowych choroby psychicznej lub niepełnosprawności swoich bliskich. Z jednej strony członkowie rodzin sami zasługują na wsparcie, a z drugiej strony są partnerami instytucji pomocowych.

Promocja zdrowia psychicznego adresowana jest do ogółu społeczeństwa.    

Innego podejścia niż osoby dorosłe wymagają dzieci i młodzież z zaburzeniami psychicznymi.  Ilustruje to poniższy schemat.  

Na etapie rozwojowym dziecka ogromną rolę odgrywa rodzina, przedszkole i szkoła. System wsparcia powinien uwzględniać potrzeby środowiska wychowawczego. Ponadto ogromnie ważne jest rozróżnienie między zaburzeniami neuro-rozwojowymi u dzieci (jakiś rodzaj dysfunkcji mózgu), a zaburzeniami emocji i zachowania przy prawidłowym rozwoju mózgu. O ile w pierwszej grupie dzieci z zaburzeniami neuro-rozwojowymi kluczową rolę odgrywa wczesna diagnoza i wspomaganie rozwoju, przy ewentualnym wsparciu farmakologicznym (podejście medyczne), to w drugiej grupie dzieci i młodzieży z zaburzeniami emocji i zachowania pomaganie opiera się na pracy ze środowiskiem rodzinnym i wychowawczym (podejście systemowe).