Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -na interpelację nr 20971  w sprawie szybkiego wzrostu liczby pacjentów w poradniach psychiatrycznych

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiedź na pismo z dnia 18 września 2013 r., znak: SPS-023-20971/13, przekazujące interpelację posła na Sejm RP pana Zbigniewa Chmielowca w sprawie szybkiego wzrostu liczby pacjentów w poradniach psychiatrycznych.

   Na wstępie należy zaznaczyć, iż w pełni podzielam wyrażone w interpelacji zaniepokojenie w sprawie kondycji zdrowia psychicznego polskiego społeczeństwa i pragnę zapewnić, iż Ministerstwo Zdrowia podejmuje wysiłki mające na celu zapewnienie opieki nad chorymi, ale również stara się podejmować inicjatywy z obszaru profilaktyki i edukacji dotyczącej zaburzeń i chorób psychicznych.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ został przyjęty na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128), wydanego na podstawie art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.) i stanowi pierwszą, ogólnokrajową strategię działań mających na celu ochronę zdrowia psychicznego społeczeństwa, wskazując jednocześnie na istotę zdrowia psychicznego Polaków wśród priorytetów polityki zdrowotnej państwa. Mając na uwadze fakt systematycznego wzrostu w Polsce liczby osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych oraz przewidywanego jeszcze wyraźniejszego kształtowania się tej tendencji w przyszłości ze względu na zwiększenie poziomu społecznych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, takich jak: bezrobocie, ubóstwo czy przemoc, niezbędnym było przyjęcie rozwiązań zmierzających do poprawy systemu ochrony zdrowia psychicznego.

   W ramach realizacji programu Ministerstwo Zdrowia uruchomiło w 2012 r. kampanię społeczną pod hasłem ˝Co czwarty z nas˝, która ma za zadanie sprzyjać postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałać dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi. W swych założeniach kampania ma poszerzać wiedzę i zwiększać świadomość społeczną związaną z chorobami psychicznymi, a efektem tych działań ma być zmiana postaw społecznych w kierunku zrozumienia i akceptacji problemów osób cierpiących na zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania. Idea kampanii ma szansę skutecznego oddziaływania, gdyż jest to kampania o zasięgu ogólnopolskim. Do współpracy zostały zaproszone m.in. urzędy marszałkowskie, miasta wojewódzkie oraz główne miasta poszczególnych regionów kraju.

   Mając na uwadze, iż opieka psychiatryczna powinna mieć kompleksowy i systemowy charakter, obecnie tworzony jest projekt programu zdrowotnego dla oddziałów psychiatrii dzieci i młodzieży w ramach ˝Programu psychiatrycznej opieki zdrowotnej na lata 2014-2018˝. Głównym celem planowanego programu będzie zapewnienie ciągłości diagnostyczno-terapeutycznej poprzez ułatwienie dostępności do udziału w psychoterapii rodzinnej nie tylko podczas hospitalizacji, ale również po jej zakończeniu. Ponadto program zakłada urozmaicenie form terapii zajęciowej wzbogaconej o aktywność fizyczną, tak by kształtować prawidłowe postawy społeczne, rozwijać zainteresowania młodzieży, jak i potrzebę dbania o kondycję fizyczną.

   Odpowiadając na zadane przez pana posła pytanie dotyczące przewidywanych środków pomocy dla poradni psychologicznych, uprzejmie informuję, iż świadczenia, takie jak: porada psychologiczna diagnostyczna, porada psychologiczna, sesja wsparcia psychospołecznego, sesja psychoterapii indywidualnej, sesja psychoterapii rodzinnej czy sesja psychoterapii grupowej, są świadczeniami gwarantowanymi, tzn. przysługują bezpłatnie każdej uprawnionej osobie w ramach środków publicznych. Każda poradnia spełniająca wymagania stawiane przez Narodowy Fundusz Zdrowia może przystąpić do ubiegania się o realizację ww. świadczeń. Narodowy Fundusz Zdrowia natomiast ma obowiązek wybrać świadczeniodawców na zasadach konkurencyjności złożonych ofert.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 8 października 2013 r.




Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra - interpelację nr 20228

w sprawie złego funkcjonowania szpitali psychiatrycznych

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo z dnia 14 sierpnia 2013 r., znak: SPS-023-20228/13, przekazujące interpelację pani Anny Nemś i pana Józefa Lassoty, posłów na Sejm RP, w sprawie występujących nieprawidłowości w funkcjonowaniu szpitali psychiatrycznych, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   Odnosząc się do kwestii poprawy warunków panujących w szpitalach psychiatrycznych, skrócenia czasu oczekiwania na przyjęcie do szpitala oraz kwestii związanych z otwieraniem nowych oddziałów psychiatrycznych, pragnę poinformować, iż stosownie do art. 6 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.) samorząd województwa tworzy i prowadzi zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa. Powyższy przepis wskazuje, iż to na organach samorządu wojewódzkiego, będących jednocześnie podmiotami tworzącymi podmioty lecznicze o profilu psychiatrycznym, spoczywa kluczowy obowiązek zapewnienia mieszkańcom danego województwa dostępu do placówek lecznictwa psychiatrycznego, jak również zagwarantowanie tym placówkom środków finansowych na niezbędne remonty. Zadaniem ministra zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia, zobowiązanego przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) do określania jakości i dostępności oraz analizy kosztów świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, jest zabezpieczenie dostępu do świadczeń gwarantowanych na terenie każdego z województw, jednakże bez możliwości decydowania o strukturze i organizacji udzielających przedmiotowych świadczeń podmiotów.

   Niemniej jednak w celu zapewnienia właściwej opieki osobom chorym psychicznie Rada Ministrów przyjęła na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128) ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego na lata 2011-2015˝ (zwany dalej NPOZP). Przedmiotowy program zakłada m.in. upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, który oznacza zwiększenie udziału pozaszpitalnych form wsparcia psychiatrycznego w rehabilitacji zdrowotnej oraz przekształcenia szpitali psychiatrycznych w jednostki wyspecjalizowane, a także tworzenie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Oddziały takie pozwalają na wyrównanie dostępności terytorialnej opieki stacjonarnej oraz zmniejszają stygmatyzację osób hospitalizowanych z powodu zaburzeń psychicznych.

   W tym miejscu pragnę zauważyć, iż z uwagi na brak odpowiednio przystosowanych oddziałów, w których możliwe byłoby udzielanie świadczeń zdrowotnych m.in. sprawcom czynów skierowanych przeciwko wolności seksualnej w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia (wykonanie orzeczonego przez sąd środka zabezpieczającego), w zakresie wspierania podmiotów leczniczych w tworzeniu takich oddziałów realizowany jest przez Ministerstwo Zdrowia program zdrowotny pn. ˝Psychiatryczna opieka zdrowotna w latach 2009-2013˝.

   Wybór realizatorów powyższego programu dokonywany jest w ramach otwartego postępowania konkursowego, w którym mogą wziąć udział wszystkie szpitale spełniające wymagania formalne i merytoryczne zawarte w ogłoszeniu konkursowym. Każdorazowo w ogłoszeniu konkursowym wskazane są także kryteria oceny ofert oraz kolejność wyboru rodzajów zakładów (oddziałów). Wobec faktu, iż środki finansowe na realizację powyższego programu są ograniczone, komisja konkursowa spośród wszystkich złożonych ofert wybiera wyłącznie te, które są zbieżne z przedstawionymi w ogłoszeniu konkursowym kryteriami oceny oraz najbardziej efektywne pod względem finansowym.

   Wobec względnie stałego i trudnego do zwiększenia udziału wydatków na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w łącznej wysokości nakładów Narodowego Funduszu Zdrowia na zakup świadczeń opieki zdrowotnej (ok. 3,5%) istotne jest zapewnienie również możliwie efektywnej alokacji posiadanych środków, w szczególności zmniejszenie nakładów na lecznictwo stacjonarne, a zwiększenie wydatków na różne formy opieki środowiskowej. Modelowym rozwiązaniem w tym zakresie jest propozycja organizowania centrów zdrowia psychicznego rekomendowana w NPOZP. Przy czym należy mieć świadomość, iż realizacja przyjętych w programie rozwiązań jest procesem długotrwałym i w głównej mierze jest uzależniona od dostępności środków finansowych.

   Kwestią ochrony praw pacjenta zajmuje się rzecznik praw pacjenta, o którym mowa w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159). Zgodnie z art. 8 pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzieleniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych. Ponadto w myśl art. 20 ust. 1 pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych.

   Jednocześnie stosownie do art. 10b ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego ochrona praw osób przebywających w szpitalach psychiatrycznych należy do zadań rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego.

   Rzecznicy praw pacjenta szpitala psychiatrycznego w myśl ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta są pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta i wykonują swoje zadania przy pomocy tego biura. Mając na uwadze powyższe, do kierownika szpitala należy zapewnienie rzecznikowi praw pacjenta szpitala psychiatrycznego warunków do wykonywania jego zadań. Natomiast odnosząc się do problematyki związanej w prowadzeniem dokumentacji medycznej, należy stwierdzić, iż obowiązujące w tym zakresie, w ocenie Ministerstwa Zdrowia, przepisy są jednoznaczne i w pełni regulują przedmiotowe zagadnienie. Powyższe pozwala na postawienie tezy, iż nieprawidłowości w tym zakresie wynikają przede wszystkim z braku dostatecznej wiedzy wśród pracowników odpowiedzialnych za prowadzenie takiej dokumentacji oraz z braku dostatecznego nadzoru ze strony władz szpitala czy też ich podmiotów tworzących, a nie wyłącznie z powodu niedostatecznych lub wadliwych regulacji prawnych. Zgodnie z art. 111 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) organ prowadzący rejestr jest uprawniony do kontroli podmiotów wykonujących działalność leczniczą w zakresie zgodności wykonywanej działalności leczniczej z przepisami ustawy i przepisami wydanymi na jej podstawie.

   Należy przy tym zauważyć, iż uprawnienie do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej członka personelu, który nie wywiązywał się z nałożonych na niego obowiązków, przysługuje kierownikowi, który jest osobą uprawnioną do zarządzania podmiotem leczniczym. W stosunku do kierownika uprawnieniami takimi dysponuje organ tworzący podmiot leczniczy.

   Niezależnie od powyższego pragnę zapewnić państwa posłów, iż podczas wykonywania czynności kontrolnych przez Ministerstwo Zdrowia zwracana jest szczególna uwaga na kwalifikacje personelu zatrudnionego w kontrolowanych placówkach medycznych.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 12 września 2013 r.



Interpelacja nr 19767 do ministra zdrowia w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Panie Ministrze! Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ nakłada na samorządy gmin i powiatów obowiązek przygotowania lokalnego programu poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zadanie to opiera się na prowadzeniu i rozwijaniu infrastruktury ośrodków wsparcia osób z zaburzeniami psychicznymi (m.in. środowiskowych domów samopomocy). Natomiast w myśl ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. środki finansowe na realizację powyższego zadania winny być zapewnione przez budżet państwa. Jednak nie są znane realne nakłady finansowe co do tworzenia i utrzymywania nowych placówek tego typu. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej do tej pory nie opracowało programu wspierania jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów pomocy społecznej w zakresie unowocześniania pomocy i oparcia społecznego w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej i samopomocy środowiskowej. Natomiast jest to podstawa do tworzenia lokalnych programów.

   Rozporządzenie nakłada na samorządy gmin i powiatów nowe zadanie - tworzenie centrum zdrowia psychicznego, nie przeznaczając na ten cel żadnych dodatkowych środków finansowych. Niejasna jest również kwestia współpracy samorządów wojewódzkich z samorządami gminnymi i powiatowymi. Wszystkie szczeble samorządu mają wyznaczony dokładnie ten sam termin przygotowania programów zwiększania dostępności i zmniejszania nierówności w dostępie do różnych form psychiatrycznej opieki zdrowotnej, niezbędnych do tworzenia centrum zdrowia psychicznego. Do tej pory Ministerstwo Zdrowia nie opracowało pilotażowego programu wdrażania środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej wraz z określeniem zasad ich finansowania.

   Ministerstwo Zdrowia wymaga od gmin i powiatów dokonywania rocznych sprawozdań z realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Natomiast realizacja niektórych zadań jest uzależniona od środków finansowych pochodzących z budżetu państwa, na co samorządy nie mają wpływu.

   W związku z tym pytam:

   1. Jakie są możliwości otrzymania przez gminy i powiaty wystarczających środków finansowych z budżetu państwa na realizację ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝?

   2. Jakimi kierować się kryteriami w zakresie tworzenia centrów zdrowia psychicznego?

   Z poważaniem

   Poseł Krzysztof Gadowski

   oraz grupa posłów

   Warszawa, dnia 12 lipca 2013 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 19370
w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (NPOZP)

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo z dnia 10 lipca 2013 r., znak: SPS-023-19370/13, przekazujące interpelację pana posła Marka Wójcika w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   W obliczu wzrostu w Polsce liczby osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych przyjęty został ˝Program ochrony zdrowia psychicznego˝ na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128) wydanego na podstawie art. 2 ust. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.).

   Zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego realizacja zadań ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ należy odpowiednio do zadań własnych samorządów województw, powiatów i gmin.

   Odnosząc się do pytania pana posła w sprawie środków finansowych zagwarantowanych gminom i powiatom na realizację programu, uprzejmie informuję, iż stosownie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ zadania nałożone na realizatorów programu wynikają wprost z przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375) lub znajdują oparcie w przepisach poszczególnych ustaw ustrojowych, m.in. w przepisach ustawy z dnia 8 czerwca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594), zgodnie z którą ochrona zdrowia oraz pomoc społeczna należą do zadań własnych gminy (art. 7 § 1 ww. ustawy).

   Dodatkowo do prowadzenia działań w obszarze systemu ochrony zdrowia psychicznego oraz systemu zabezpieczenia społecznego w zakresie zadań związanych ze zdrowiem psychicznym zobowiązują jednostki samorządu terytorialnego przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 596).

   Mając na względzie wskazane powyżej przepisy, pragnę zauważyć, iż gminy i powiaty są zobowiązane do zapewnienia w swoich budżetach odpowiednich środków na realizację zadań określonych w programie.

   Odnosząc się do kwestii oceny stanu wdrażania programu, w chwili obecnej widoczne są działania podejmowane w ramach programu tj. informacyjno-edukacyjne, profilaktyczne, sprzyjające postawom zrozumienia i akceptacji, programy edukacyjne oraz opracowywane są lokalne programy w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia psychicznego, które przyczyniają się do wzrostu wiedzy na temat zdrowia psychicznego i zwiększenia integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi.

   Z poważaniem
   Podsekretarz stanu
   Igor Radziewicz-Winnicki
   Warszawa, dnia 22 sierpnia 2013 r.

Interpelacja nr 19370 w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (NPOZP)

   Szanowny Panie Ministrze! Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ nakłada na samorządy gmin i powiatów obowiązek przygotowania lokalnego programu poszerzania, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zadanie to opiera się na prowadzeniu i rozwijaniu infrastruktury ośrodków wsparcia osób z zaburzeniami psychicznymi (m.in. środowiskowych domów samopomocy). Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej środki finansowe na realizację powyższego zadania powinny być zapewnione z budżetu państwa, jednak niektóre samorządy obawiają się, iż nie otrzymają wystarczających środków finansowych na tworzenie i utrzymywanie nowych placówek. Rozporządzenie nakłada na samorządy gmin i powiatów nowe zadanie - tworzenie Centrum Zdrowia Psychicznego, nie przeznaczając, ich zdaniem, na ten cel wystarczających środków finansowych.

   Wobec powyższego zwracam się do Pana Ministra z prośbą o udzielenie informacji na temat wysokości środków finansowych zagwarantowanych gminom i powiatom na realizację ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ oraz stanu jego wdrażania na szczeblu samorządowym.

   Z poważaniem

   Poseł Marek Wójcik

   Katowice, dnia 5 lipca 2013 r.

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -na interpelację nr 12961 w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo z dnia 28 grudnia 2012 r. (SPS-023-12961/12), przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Krystyny Kłosin w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie przedstawiam poniższe.

   Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128) szczegółowo określa zadania, których realizacja umożliwi reformę psychiatrycznej opieki zdrowotnej polegającą na upowszechnieniu modelu środowiskowego. Dostępne analizy jednoznacznie wskazują bowiem na rehabilitacyjną funkcję form pośrednich lecznictwa psychiatrycznego (oddziałów dziennych, hosteli, zespołów leczenia środowiskowego), instytucji zabezpieczenia społecznego oraz terapii prowadzonej w środowisku pacjenta.

   Przebudowa systemu psychiatrycznej opieki zdrowotnej wymaga prowadzenia wielokierunkowych i systemowych działań zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego, jak i właściwych ministrów ze względu na cele programu, a także płatnika świadczeń zdrowotnych.

   Realizacja nałożonych przez rozporządzenie zadań oraz sukcesywne wdrażanie przewidzianych w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ rozwiązań promujących deinstytucjonalizację opieki psychiatrycznej i oparcie jej na założeniach modelu środowiskowego umożliwią poprawę stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa.

   Należy przy tym podkreślić, iż z uwagi na sytuację budżetu państwa wysokość środków finansowych, jakimi dysponuje resort, uniemożliwia realizację wszystkich przewidzianych w NPOZP zadań. Uwarunkowania natury ekonomicznej mają niebagatelny wpływ na możliwość wdrożenia w szczególności tych zadań, które wiążą się z wydatkowaniem środków publicznych. Mając na względzie, iż opracowanie wskazanych przez panią poseł programów pociąga za sobą określone skutki finansowe, w ministerstwie prowadzona jest wnikliwa analiza możliwych do wdrożenia w tym zakresie rozwiązań.

   W ramach zrealizowanych przez Ministerstwo Zdrowia zadań na przełomie III i IV kwartału 2012 r. przeprowadzona została ogólnokrajowa kampania sprzyjająca postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałająca dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi. W organizację kampanii zostały włączone urzędy marszałkowskie, miasta wojewódzkie oraz główne miasta poszczególnych regionów kraju, bowiem prowadzenie jednolitych działań na wszystkich szczeblach administracji publicznej zapewnia spójność i wzmacnia przekaz projektu.

   W chwili obecnej w Ministerstwie Zdrowia prowadzone są prace nad określeniem rekomendowanego w NPOZP modelu centrum zdrowia psychicznego (CZP), jego organizacji oraz zasad funkcjonowania. Mając na uwadze stopień skomplikowania tego zadania, konieczne było wdrożenie w tym zakresie kompleksowych rozwiązań, w tym dokonanie stosownych zmian legislacyjnych. CZP wymagają bowiem przede wszystkim odzwierciedlenia w przepisach ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (założenia stosownego w tym zakresie projektu uwzględniającego rozważaną kwestię zostały wstępnie opracowane), a także w przepisach rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

   Opracowywana formuła centrów stanowić będzie rodzaj standardu postępowania wobec kategorii diagnostycznych, uwzględniający przypisane tym kategoriom rodzaje i częstotliwość koniecznych do zrealizowania świadczeń zdrowotnych. Tym samym stworzony zostanie fundament dla opracowania standardów postępowania oraz procedur medycznych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, z uwzględnieniem potrzeb środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Odnosząc się natomiast do wyników przeprowadzonej w 2011 r. kontroli Najwyższej Izby Kontroli dotyczącej przestrzegania praw pacjenta w lecznictwie psychiatrycznym, uprzejmie informuję, iż podejmowane są działania mające na celu ich jak najpełniejsze wykorzystanie. W tym miejscu należy również wskazać, że Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła nieprzestrzeganie praw pacjentów z zaburzeniami psychicznymi w trakcie przyjmowania tych osób do szpitala bez ich zgody oraz stosowania przymusu bezpośredniego. Jednocześnie jednak NIK odnotowała poprawę w porównaniu do wyników poprzednich kontroli w zakresie przestrzegania innych praw pacjentów, m.in. dostępu do informacji oraz świadczeń diagnostycznych i leczniczych współistniejących chorób somatycznych.

   Dostrzegając potrzebę ochrony zdrowia psychicznego obywateli, pragnę zapewnić panią poseł, iż Ministerstwo Zdrowia dokłada wszelkich starań, by ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ mógł być realizowany w jak najszerszym obszarze.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 20 lutego 2013 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 12105 w sprawie istotnych rozbieżności wynikających z konieczności tworzenia centrów zdrowia psychicznego oraz obowiązujących przepisów prawnych dotyczących wydzielenia w strukturze organizacyjnej szpitali psychiatrycznych odpowiedniej liczby przedsiębiorstw

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 4 grudnia 2012 r. (nr SPS-023-12105/12), przy którym przesłana została interpelacja poseł Elżbiety Achinger w sprawie organizacji centrów zdrowia psychicznego, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Jednym z głównych celów ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, przyjętego na mocy rozporządzenia Rady Ministrów w dniu 28 grudnia 2010 r., jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Osiągnięcie tego celu zakłada konieczność realizacji kilku celów szczegółowych, w tym upowszechniania środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Model środowiskowy w psychiatrii wiąże się ze zwiększeniem udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem z rozwojem sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną.

   Rekomendowany w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ model opieki środowiskowej realizowany będzie między innymi w oparciu o centra zdrowia psychicznego (CZP). Podstawowym zadaniem centrów będzie zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. Mając jednocześnie na uwadze przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.), obligujące do prowadzenia każdego rodzaju działalności w ramach odrębnego przedsiębiorstwa, które to przepisy stoją w sprzeczności z przepisami załącznika nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w zakresie organizacji CZP (przepisy ww. rozporządzenia określają warunki organizacyjne oraz strukturę centrów, podkreślając ich odrębność organizacyjną), w mojej opinii konieczne jest usunięcie zaistniałej w przepisach wskazanych powyżej aktów prawnych kolizji poprzez przeformułowanie modelu CZP tak, by jego funkcjonowanie dostosowane było do przepisów aktu wyższego rzędu.

   W związku z powyższym w chwili obecnej opracowywany jest model CZP, który należy rozumieć jako rodzaj standardu postępowania wobec kategorii diagnostycznych połączonych w grupy ze względu na tożsamy charakter terapii rozpoznań, jej długość, a zatem i kosztochłonność, a nie jako odrębną strukturę organizacyjną złożoną z podmiotów realizujących poszczególne zakresy świadczeń w warunkach ambulatoryjnych, dziennych, stacjonarnych czy opieki środowiskowej, której przyporządkowany będzie kod resortowy. Oznacza to, iż CZP będzie szczegółowo określać sposób prowadzenia terapii zaburzeń psychicznych, która obejmować będzie wskazaną liczbę i rodzaj koniecznych do zrealizowania jednostkowych świadczeń już istniejących w koszyku świadczeń gwarantowanych.

   Reasumując powyższe, uprzejmie informuję, iż regulacje prawne dotyczące sposobu funkcjonowania CZP znajdą się w przygotowywanym w chwili obecnej projekcie nowelizującym rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 8 stycznia 2013 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -na interpelację nr 10611
w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝


   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 30 listopada 2012 r. (SPS-023-10611/12), przy którym przesłana została interpelacja posła Krzysztofa Kwiatkowskiego w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ przyjęty na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. stanowi pierwszą ogólnokrajową strategię działań mających na celu ochronę zdrowia psychicznego społeczeństwa, wskazując jednocześnie na rosnącą rangę zdrowia psychicznego Polaków wśród priorytetów polityki zdrowotnej państwa.

   Mając na uwadze fakt systematycznego wzrostu w Polsce liczby osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych oraz przewidywanego jeszcze wyraźniejszego kształtowania się tej tendencji w przyszłości (ze względu na zwiększenie poziomu społecznych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, takich jak bezrobocie, ubóstwo, przemoc czy rozluźnienie więzi społecznych), niezbędnym było przyjęcie efektywnych rozwiązań zmierzających do poprawy obecnego systemu ochrony zdrowia psychicznego.

   Najskuteczniejszą metodą osiągnięcia tego celu jest realizacja zadań przewidzianych w NPOZP. Poprzez zaangażowanie w prace nad programem oraz implementację przyjętych w nim założeń możliwe będzie dokonanie kompleksowej przebudowy istniejącego systemu ochrony zdrowia psychicznego. Przy czym reforma psychiatrycznej opieki zdrowotnej oparta na wdrożeniu założeń i celów zawartych w NPOZP wymaga wsparcia ze strony organów i instytucji zobowiązanych zarówno przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, jak i rozporządzenia w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ do prowadzenia określonych działań.

   Jednym z głównych celów NPOZP jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Osiągnięcie tego celu zakłada konieczność realizacji kilku celów szczegółowych, w tym upowszechniania środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Model środowiskowy w psychiatrii wiąże się ze zwiększeniem udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem rozwojem sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną.

   Rekomendowany w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ model opieki środowiskowej realizowany będzie w ramach centrów zdrowia psychicznego (CZP). Podstawowym zadaniem centrów będzie zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. Utworzenie CZP, które spełniałyby wskazane powyżej zadania, wymaga wypracowania nowych zasad finansowania świadczeń udzielanych przez centra. W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia, wraz z nadzorem merytorycznym, podjęło współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia mającą na celu ustalenie zasad organizacji centrów, rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być realizowane w każdej z jednostek wchodzących w skład struktury centrów wraz z określeniem częstotliwości ich udzielania oraz szacunkowego czasu trwania terapii poszczególnych zaburzeń lub ich grup. Dopiero opracowanie opisanych powyżej standardów leczenia zaburzeń psychicznych pozwoli na adekwatne finansowanie świadczeń realizowanych w ramach CZP, zapewniając tym samym pacjentom wymagającym opieki psychiatrycznej ciągłość leczenia poszpitalnego realizowaną w środowisku pacjenta, a przede wszystkim jego efektywność.

   W chwili obecnej w Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad nowelizacją rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, które uwzględniać będzie świadczenie CZP.

   Z poważaniem
   Podsekretarz stanu
   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 28 grudnia 2012 r.


Interpelacja nr 10611 do ministra zdrowia w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Szanowny Panie Ministrze! W październiku obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, w trakcie uroczystości odbywających się w całym kraju wiele uwagi poświęcano uchwalonemu dwa lata temu narodowemu programowi zdrowia psychicznego. Dokument zakładał utworzenie centrów zdrowia psychicznego poprzez skoncentrowanie i integrację wszelkich form opieki psychiatrycznej, poczynając od szpitala, poprzez opiekę środowiskową i dzienną, aż do warsztatów terapii zajęciowej.

   Temat jest niezwykle ważny i wymagający priorytetowego potraktowania, ponieważ stale zwiększa się liczba osób chorujących psychicznie (chociażby z uwagi na starzenie się społeczeństwa, a tym samym coraz częstsze stany poudarowe i choroby degeneracyjne mózgu).

   Niestety centra zdrowia psychicznego nie są tworzone, ponieważ do tej pory nie uregulowano sposobu ich finansowania przez NFZ.

   W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z prośbą o odpowiedź na pytanie: Kiedy zagadnienia dotyczące centrów zostaną kompleksowo uregulowane i tym samym nie będzie przeszkód dla ich tworzenia?

   Z poważaniem
   Poseł Krzysztof Kwiatkowski
   Warszawa, dnia 15 października 2012 r.


Interpelacja nr 12961  do ministra zdrowia w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Szanowny Panie Ministrze! Jako poseł na Sejm RP, członek Parlamentarnego Zespołu ds. Autyzmu, w związku z opublikowaną przez NIK ˝Informacją o wynikach kontroli w zakresie przestrzegania praw pacjenta w lecznictwie psychiatrycznym˝, nr ewidencyjny 19/2012/P/11/093/KZD oraz w związku pracami zespołu, pragnę poruszyć zagadnienia związane z ˝Narodowym programem ochrony zdrowia psychicznego˝.

   Od 1 stycznia 2009 r., zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, zadania polegające na:

   - promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym,

   - zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym,

   - kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych oraz przeciwdziałaniu ich dyskryminacji,

   są planowane do realizowania poprzez działania ustalone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.

   Kontrola NIK wykazała, że realizacja wielu prac została istotnie opóźniona.

   Zaniepokoiło mnie to, ponieważ od ponad 20 lat wskaźnik rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych rejestrowanych w placówkach psychiatrycznej opieki zdrowotnej, zarówno ambulatoryjnej jak i stacjonarnej rośnie. Jest on podstawowym wskaźnikiem stanu zdrowia psychicznego Polaków. W odpowiedzi na to wzrasta także liczba placówek pozaszpitalnej opieki środowiskowej, tj. poradnie zdrowia psychicznego, poradnie dla uzależnionych, zespoły opieki środowiskowej, oddziały dzienne i hostele. We wszystkich placówkach odnotowuje się zwiększenie liczby świadczeń z zakresu psychoterapii.

   Analiza danych statystycznych obecnej sytuacji epidemiologicznej zaburzeń psychicznych pozwala stwierdzić wzrost rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych w populacji mieszkańców Polski. Dlatego realizacja celów i zadań określonych w programie jest tak istotna z punktu widzenia ochrony zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym.

   W związku z tym, chciałabym zwrócić się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:

   1. Jak przedstawia się realizacja programów promocji zdrowia psychicznego w dziedzinie ochrony zdrowia, m.in. kampanii informacyjnych i edukacyjnych, programów szkoleń dla lekarzy pierwszego kontaktu i pielęgniarek środowiskowych?

   2. Czy został opracowany program wczesnej diagnostyki i interwencji w zaburzeniach rozwoju u dzieci w wieku przedszkolnym? Kiedy zostanie zatwierdzony do realizacji?

   3. Czy opracowano programy szkolenia przeddyplomowego i podyplomowego dla pracowników ochrony zdrowia w zakresie wczesnego rozpoznawania zaburzeń psychicznych, zwłaszcza u dzieci i młodzieży?

   4. Jakie projekty informacyjno-edukacyjne, sprzyjające postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałające dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, zostały zainicjowane przez ministerstwo?

   5. Jak przebiega restrukturyzacja bazy stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w zakresie przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane?

   6. Czy przygotowano pilotażowy program wdrożenia środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej w wybranych województwach lub powiatach z zapewnieniem innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych oraz monitorowania kosztów i wyników?

   7. Czy opracowano standardy postępowania oraz procedur medycznych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, z uwzględnieniem potrzeb środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Z poważaniem

   Poseł Krystyna Kłosin

   Warszawa, dnia 13 grudnia 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 9807 
w sprawie nieprawidłowości w szpitalach psychiatrycznych w Polsce

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo Pani Marszałek z dnia 10 października 2012 r., znak: SPS-023-9807/12, przekazujące interpelację pana posła Jarosława Tomasza Jagiełły w sprawie nieprawidłowości w szpitalach psychiatrycznych, uprzejmie przekazuję następujące informacje i wyjaśnienia, stanowiące odpowiedź na pytania zadane przez pana posła.

   Ad 1. W jaki sposób Ministerstwo Zdrowia zamierza wpłynąć na kierownictwo szpitali, by egzekwowało od swoich lekarzy pełną i dokładną dokumentację medyczną?

   Chciałbym zapewnić, że pracownicy Ministerstwa Zdrowia z uwagą analizują wszelkie dostępne informacje o wynikach kontroli i wizytacji w szpitalach psychiatrycznych. W uzasadnionych przypadkach do organów założycielskich szpitali kierowane są wnioski o podjęcie niezbędnych działań mających na celu usunięcie wykrytych uchybień, w szczególności w przypadku powtarzających się doniesień o działaniach mogących naruszać prawa pacjenta.

   Dostrzegając problem nieodpowiednich warunków socjalno-bytowych w lecznictwie psychiatrycznym, zwróciłem się do głównego inspektora sanitarnego o przekazanie informacji na temat możliwości podjęcia przez Państwową Inspekcję Sanitarną czynności kontrolnych w zakresie warunków sanitarnych i przeciwpożarowych panujących w szpitalach kontrolowanych przez NIK, jak również innych szpitalach i oddziałach psychiatrycznych. W odpowiedzi została mi przekazana informacja, iż główny inspektor sanitarny zwrócił się do wszystkich państwowych wojewódzkich inspektoratów sanitarnych z prośbą o przeprowadzenie kontroli sprawdzającej w szpitalach psychiatrycznych wymienionych w sprawozdaniu pokontrolnym NIK oraz o intensyfikację działań kontrolnych w pozostałych podmiotach leczniczych. Powyższy katalog czynności nie wyczerpuje listy działań, które podjąłem w celu realizacji zaleceń pokontrolnych NIK.

   Ad 2. Czy Ministerstwo Zdrowia planuje przeznaczyć dodatkowe fundusze na nowe etaty dla rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego, tak by wszyscy potrzebujący mogli korzystać z jego pomocy?

   W celu zapewnienia szczególnej ochrony praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. w sprawie ochrony zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375) przewidują funkcjonowanie instytucji rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Do zadań rzecznika praw pacjenta szpitala psychiatrycznego należy w szczególności:

   1) pomoc w dochodzeniu praw w sprawach związanych z przyjęciem, leczeniem, warunkami pobytu i wypisaniem ze szpitala psychiatrycznego;

   2) wyjaśnianie lub pomoc w wyjaśnianiu ustnych i pisemnych skarg tych osób;

   3) współpraca z rodziną, przedstawicielem ustawowym, opiekunem prawnym lub faktycznym tych osób;

   4) inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny.

   W zakresie ww. zadań rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego współpracuje z rzecznikiem praw obywatelskich, rzecznikiem praw dziecka, konsultantem krajowym i konsultantami wojewódzkimi w dziedzinie psychiatrii.

   Rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego w celu realizacji wymienionych powyżej zadań ma w świetle ustawy prawo:

   1) wstępu do pomieszczeń szpitala psychiatrycznego związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych;

   2) występowania z wnioskiem do personelu podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, w szczególności do lekarza prowadzącego, ordynatora oddziału psychiatrycznego (lekarza kierującego oddziałem) lub kierownika podmiotu leczniczego, oraz do podmiotu tworzącego w rozumieniu tej ustawy o podjęcie działań zmierzających do usunięcia przyczyny skargi lub zaistniałych naruszeń;

   3) wglądu w dokumentację medyczną za zgodą osoby, której ona dotyczy, jej przedstawiciela ustawowego, opiekuna prawnego lub faktycznego;

   4) porozumiewania się z osobą korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital, jej przedstawicielem ustawowym, opiekunem prawnym lub faktycznym, bez udziału innych osób.

   Kierownik szpitala zapewnia rzecznikowi praw pacjenta szpitala psychiatrycznego warunki do wykonywania jego zadań.

   Zgodnie z art. 10d ustawy rzecznicy praw pacjenta szpitala psychiatrycznego są pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta, o którym mowa w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417, z późn. zm.), i wykonują swoje zadania przy pomocy tego biura. Przepis art. 42 ostatniej z wymienionych ustaw stanowi, że rzecznik praw pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów określonych w tejże ustawie oraz w przepisach odrębnych. Nadzór nad działalnością rzecznika sprawuje prezes Rady Ministrów. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że wprawdzie zadania rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego zostały określone przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, aczkolwiek ich umocowanie jako pracowników Biura Rzecznika Praw Pacjenta wyklucza wpływ ministra zdrowia na pracę rzeczników, w tym zwłaszcza poziom ich zatrudnienia. Właściwością ministra zdrowia nie jest zatem również dysponowanie przeznaczonymi na ten cel środkami finansowymi.

   Ad 3. Jak Ministerstwo Zdrowia zamierza wpłynąć na poprawę warunków na polskich oddziałach psychiatrycznych?

   Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa, stąd też jest ona przedmiotem nieustającej troski, zainteresowania oraz działań podejmowanych przez ministra zdrowia.

   Działania te mają charakter wielopłaszczyznowy, tj. zarówno legislacyjny, jak i pozalegislacyjny. W samym tylko 2012 r. w obszarze psychiatryczna opieka zdrowotna podjęte zostały następujące działania:

   - legislacyjne:

   1) wydanie rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania (Dz. U. poz. 740), wprowadzającego istotne zmiany w regulowanej nim materii w stosunku do wcześniej obowiązujących przepisów (mających na celu zwiększenie ochrony praw osób z zaburzeniami psychicznymi),

   2) wydanie rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania w sprawach przyjęcia oraz wypisania ze szpitala psychiatrycznego (Dz. U. poz. 854),

   3) wydanie rozporządzenia z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, których udzielenie wymaga zgody (Dz. U. poz. 494),

   4) wstępne opracowanie projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz niektórych innych ustaw,

   5) wydanie rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 29 marca 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. poz. 346) (w drodze przedmiotowej nowelizacji wprowadzono nowe świadczenie: świadczenie dzienne rehabilitacyjne dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi realizowane w warunkach dziennych psychiatrycznych i skierowane dla osób z rozpoznaniem całościowych zaburzeń rozwoju),

   6) prowadzenie prac nad projektem nowego rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (nowelizacja ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) dokonana ustawą z dnia 23 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 165, poz. 1116) zobowiązała ministra zdrowia do wydania nowego rozporządzenia określającego zakres i warunki realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień),

   7) prowadzenie prac nad projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających oraz składu, trybu powoływania i zadań komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających (wynikiem wejścia w życie przedmiotowej regulacji będzie zwiększenie łącznej liczby miejsc w zakładach o podstawowym zabezpieczeniu o 333 (do 1495) oraz w zakładach o wzmocnionym zabezpieczeniu dla mężczyzn o 30 (do 760) oraz dla kobiet o 20 (do 67)),

   8) prowadzenie prac nad projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu zakładów ambulatoryjnych przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających orzeczonych wobec skazanych za przestępstwa skierowane przeciwko wolności seksualnej (wejście w życie przedmiotowego rozporządzenia spowoduje zwiększenie liczby poradni przeznaczonych do realizacji środka zabezpieczającego w warunkach ambulatoryjnych wobec sprawców przestępstw skierowanych przeciwko wolności seksualnej z 5 obecnie istniejących do 7).

   - działanie pozalegislacyjne:

   1) przygotowanie projektu kampanii informacyjno-edukacyjnej pod hasłem ˝Co czwarty z nas miał lub będzie mieć problemy ze zdrowiem psychicznym˝ (jako realizacji jednego z zadań nałożonych na ministra zdrowia w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝),

   2) utworzenie z dotacji przekazanej przez MZ w ramach programu zdrowotnego ˝Psychiatryczna opieka zdrowotna 2009-2013˝ 132 miejsc do realizacji środka zabezpieczającego w warunkach podstawowego zabezpieczenia oraz poradni do realizacji środka zabezpieczającego w warunkach ambulatoryjnych wobec sprawców przestępstw skierowanych przeciwko wolności seksualnej.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 11 stycznia 2013 r.


Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -  na interpelację nr 9734 w sprawie kompleksowej pomocy osobom wykluczonym, tj. m.in. upośledzonym społecznie, w szczególności uzależnionym od alkoholu, bezdomnym, mającym problemy psychiczne

   Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację poselską pani Wandy Nowickiej, skierowaną przy piśmie Marszałka Sejmu RP z dnia 9 października 2012 r., znak: SPS-023-9734/12, w sprawie kompleksowej pomocy osobom wykluczonym, tj. m.in. upośledzonym społecznie, w szczególności uzależnionym od alkoholu, bezdomnym, mającym problemy psychiczne, proszę przyjąć następujące stanowisko.

   Pytanie nr 1: Czy rząd dostrzega wskazany w interpelacji problem i potrzebę powołania zespołu do jego analizy i przygotowania strategii jego rozwiązania? Jeśli tak, kiedy taki zespół zostanie powołany?

   Przedstawione w interpelacji zagadnienia z uwagi na swoją złożoność znajdują się we właściwości kilku ministerstw, a postawione w niej pytania dotyczą różnych problemów społecznych. W związku z tym przygotowanie strategii ich rozwiązania wymagałoby powołania zespołu interdyscyplinarnego, na szczeblu międzyresortowym. Obecnie istnieją jednak strategie i programy, które opracowywane są w celu określenia głównych kierunków i priorytetów polityki społecznej w konkretnym jej obszarze lub na szczeblu lokalnym. Ich rolą jest wskazanie spójnego systemu działań podejmowanych w celu przezwyciężania występujących problemów społecznych oraz zaspokojenia różnorodnych potrzeb i oczekiwań w tym zakresie.

   Obowiązek ˝opracowania i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka˝ nakłada na gminy art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.). Strategie te (gminne, miejskie, powiatowe) nawiązują i korzystają z rozwiązań innych krajowych aktów prawnych, w szczególności: ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach runku pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych czy ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

   W 2007 r. uchwałą Rady Ministrów został przyjęty ˝Narodowy program zdrowia na lata 2007-2015˝, którego jednymi z celów strategicznych są: zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjno-promocyjne oraz zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem.

   W dniu 22 marca 2011 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie ˝Narodowego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na lata 2011-2015˝, opracowanego na podstawie art. 3 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.) przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W programie tym określono osiem głównych problemów oraz wynikających z nich osiem celów strategicznych do osiągnięcia. Chodzi o następujące problemy: szkody zdrowotne wynikające ze spożywania alkoholu, nadmierna dostępność alkoholu, zaburzenia życia rodzinnego w związku z piciem alkoholu, w tym szkody zdrowotne i rozwojowe dzieci z rodzin alkoholowych, picie alkoholu przez dzieci i młodzież, przemoc w rodzinie w związku ze spożywaniem alkoholu, naruszenia prawa związane z alkoholem oraz brak naukowych danych na temat strat ekonomicznych wyrządzanych przez alkohol.

   Na podstawie art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z poźn. zm.), rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r., ustanowiono ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego na lata 2011-2015˝. Określa on strategię działań mających na celu ograniczenie występowania zagrożeń dla zdrowia psychicznego, poprawę jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi i ich bliskich oraz zapewnienie dostępności świadczeń opieki zdrowotnej.

   Jeśli chodzi o problem bezdomności, to obecnie realizowany jest kolejny etap (pilotaż prowadzony przez partnerstwa lokalne) projektu systemowego 1.18. (finansowanego ze środków EFS) ˝Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej˝ zadanie 4: Działanie w zakresie standaryzacji pracy z osobami bezdomnymi. Opracowanie modelu gminnego standardu wychodzenia z bezdomności (GSWB). Jest to model rozwiązywania problemu bezdomności zawierający pewien katalog standardów różnorodnych usług w następujących obszarach: streetworking, praca socjalna, mieszkalnictwo i pomoc doraźna, zdrowie, partnerstwo lokalne, zatrudnienie i edukacja. Na cały projekt przeznaczono kwotę 171 mln zł, w tym na realizację działania w zakresie standaryzacji pracy z osobami bezdomnymi - ponad 30 mln zł. Projekt realizowany jest w okresie 2009-2014 r. Efektem realizacji tego zadania ma być m.in. opracowanie i zarekomendowanie pakietu propozycji do krajowej strategii wychodzenia z bezdomności i rozwoju budownictwa socjalnego.

   Pytanie nr 2: Ile osób skierowano na przymusową terapię leczenia uzależnienia od alkoholu w trybie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w latach 2010-2011? Z iloma takimi wnioskami wystąpili prokuratorzy? Ile sądy wydały postanowień w roku 2011 o skierowaniu na przedmiotową terapię?

   Z informacji przekazanych przez ministra sprawiedliwości wynika, że w 2010 r. do sądów wpłynęło 38 320 wniosków o nakazanie przymusowego leczenia odwykowego w trybie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Uwzględniono wnioski w 28 181 sprawach. W ostatnim dniu sprawozdawczym 2010 r. wykonywano ogółem 61 020 orzeczeń, z czego wobec 33 924 osób obowiązek dotyczył leczenia w systemie niestacjonarnym, zaś wobec 27 096 osób obowiązek dotyczył leczenia w systemie stacjonarnym. Liczba osób oczekujących na umieszczenie w zakładzie stacjonarnym wynosiła na koniec 2010 r. 15 081 osób.

   Z kolei w 2011 r. do sądów wpłynęło 39 736 wniosków o nakazanie przymusowego leczenia odwykowego. Uwzględniono wnioski w 27 298 sprawach. W ostatnim dniu sprawozdawczym 2011 r. wykonywano ogółem 56 200 orzeczeń, w tym w systemie niestacjonarnym 31 530, a w systemie stacjonarnym 24 670. Oczekujących na umieszczenie w zakładzie stacjonarnym było na koniec 2011 r. 14 361 osób. Formularze statystyczne nie zawierają danych odnośnie do podmiotu kierującego wniosek do sądu. W większości wnioski takie kierowane są przez gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych.

   Z danych przekazanych przez placówki leczenia uzależnienia od alkoholu wynika, że co piąty zarejestrowany przez nie pacjent kierowany był do leczenia w wyniku sądowego zobowiązania, przy czym w całodobowych oddziałach terapii osoby zobowiązane do leczenia stanowiły 37% leczonych pacjentów (w 2010 r. - 42%), w oddziałach dziennych - 23% (w 2010 r. - 20%), zaś w poradniach - 17% (bez zmian). W grupie osób posiadających sądowe zobowiązanie do leczenia rozpoczęło je 52%, ukończyło zaś podstawowy program terapii 27% wszystkich zarejestrowanych.

   Pytanie nr 3: Ile osób leczy się obecnie w zakładach odwykowych w Polsce? Jakie jest obłożenie tych zakładów? Jaka jest ich kondycja finansowa?

   Według danych rocznika statystycznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii liczba pacjentów leczonych w różnych typach zakładów lecznictwa odwykowego z rozpoznaniem zaburzeń związanych z używaniem alkoholu w latach 2006-2010 przedstawia tabela 1.

Tabela 1

typ placówki 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.   %   %   %   %   % ambulatoryjne
zakłady
lecznictwa
odwykowego 149 473 66 149 525 65 150 989 64,5 160 951 66 160 722 66 oddziały
dzienne 5 112 2,3 5 379 2,4 5 864 2,5 6 704 2,7 7 264 3 oddziały
całodobowe 71 775 31,7 74 849 32,6 77 094 33 77 227 31,3 75 238 31 Razem 226 360 100 229 753 100 233 947 100 244 882 100 243 224 100    Świadczenia w zakresie leczenia uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia finansowane są ze środków publicznych na podstawie umów zawieranych przez podmioty lecznicze z Narodowym Funduszem Zdrowia. Ogólne wartości kontraktów placówek leczenia uzależnienia od alkoholu w latach 2008-2011 wynosiły (tabela 2).

Tabela 2

  2008 2009 2010 2011 kwota wysokości
kontraktów (zł) 249 683 750 322 353 543 330 365 383 342 963 281    Z kwoty 330 365 383 zł w 2010 r. zakontraktowano około:

   - 62% na świadczenia w oddziałach całodobowych;

   - 33% na leczenie w poradniach odwykowych;

   - 5% na świadczenia w oddziałach dziennych.

   Wartość faktycznie zrealizowanych kontraktów wynosiła w 2011 r. 103,55% planowanej kwoty 342 963 281 zł. Wartość rozliczonych świadczeń stanowiła 99,06% wartości planowanych kontraktów i 95,67% wartości faktycznie zrealizowanych świadczeń. Z informacji przekazanych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przez placówki odwykowe wynika, że co trzecia wykonała więcej świadczeń, niż stanowił to limit zakontraktowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Najwięcej nadwykonań sprawozdały całodobowe oddziały terapii (50%) i oddziały leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych (43%).

   Efektywność leczenia osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin jest w dużej mierze uwarunkowana jakością ofert placówek ambulatoryjnych. Poradnie leczenia uzależnień są placówkami terytorialnie najbliższymi pacjentom. Ich zadania opisane w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajów podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz sposobów współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi stwarzają gwarancję ciągłości i kompleksowości leczenia uzależnienia, o ile są finansowane na poziomie zapewniającym możliwość ich realizacji. Z danych NFZ wynika, że w 2011 r. zaledwie 40% poradni podpisało z NFZ kontrakty o wartości większej niż 150 tys. zł, co stwarzało szansę na realizację wszystkich lub większości zadań przypisanych im w wyżej wymienionym rozporządzeniu ministra zdrowia. Blisko 1/5 poradni leczenia uzależnienia od alkoholu otrzymała kontrakty nieprzekraczające kwoty 50 000 zł w skali roku, tzn. dysponowały miesięcznie kwotą ok. 4,5 tys. zł, która wyklucza realizację kompleksowych programów psychoterapii osób uzależnionych i członków ich rodzin

   Mimo lepszego finansowania czas oczekiwania na przyjęcie do całodobowych oddziałów terapii wynosił w 2011 r. od kilku dni do kilkunastu tygodni (do kilku miesięcy dla osób sądownie zobowiązanych do leczenia). W większości poradni (65%), podobnie jak w większości oddziałów dziennych (62%) nie czeka się na wejście do programów terapii. W oddziałach leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, jako oddziałach ratujących życie, pacjenci przyjmowani są natychmiast.

   Pytanie nr 4: Ilu obecnie jest biegłych mogących wydawać opinię, o której mowa w art. 24 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi? Czy planowane jest zwiększenie ich liczby przez przeprowadzenie właściwych kursów i specjalizacji?

   W kwestii biegłych mogących wydawać opinię, o której mowa w art. 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.) podkreślić należy, że tryb powoływania biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu reguluje rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu (Dz. U. z 2007 r. Nr 250, poz. 1883, z poźn. zm.).

   Kandydatów do listy biegłych zgłasza właściwemu terytorialnie prezesowi sądu okręgowego kierownik wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnień od alkoholu i współuzależnienia w odniesieniu do psychologów oraz specjalistów psychoterapii uzależnień oraz konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii w odniesieniu do lekarzy psychiatrów (§ 3 ust. 1 ww. rozporządzenia).

   W § 3 ust. 2 rozporządzenia przewiduje się obowiązek publikowania list biegłych w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Przepisy rozporządzenia nie obligują natomiast prezesów sądów okręgowych do przekazywania ministrowi sprawiedliwości list tych biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu (jak ma to miejsce w przypadku biegłych sądowych). Ponadto listy biegłych są dostępne w sekretariatach sądowych, zaś prezesi sądów aktualizują listy biegłych w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Natomiast Ministerstwo Zdrowia nie posiada danych dotyczących liczby biegłych mogących wydawać opinię w sprawie uzależnienia od alkoholu.

   Odnosząc się do kwestii zwiększenia liczby biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu poprzez przeprowadzanie kursów i specjalizacji, stwierdzić należy, że liczba biegłych uzależniona jest od liczby kandydatów zgłoszonych prezesom sądów okręgowych przez kierowników wojewódzkich ośrodków terapii uzależnienia od alkoholu oraz konsultantów wojewódzkich w dziedzinie psychiatrii. Nie przekazano jak dotąd do Ministerstwa Zdrowia żadnych sygnałów o niewystarczającej liczbie biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu. Prezesi sądów okręgowych w celu zapewnienia należytego funkcjonowania instytucji biegłych i zabezpieczenia warunków prawidłowego wypełniania przez te organy ich ustawowych zadań przeprowadzają z chwilą objęcia przez biegłych swej funkcji szkolenia z zakresu obowiązujących procedur.

   Pytanie nr 5: Czy rząd dostrzega potrzebę zmian trybu kierowania na leczenie odwykowe, w szczególności przez rozszerzenie podmiotów uprawnionych do wnioskowania do sądu o skierowanie osoby na leczenie (art. 26 ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) o Policję, ośrodki pomocy społecznej i najbliższą rodzinę?

   Podczas prac legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz niektórych innych ustaw Ministerstwo Zdrowia w sposób jednoznaczny opowiedziało się za likwidacją procedury zobowiązania do poddania się leczeniu odwykowemu, przyjmując w całości argumentację wypracowaną przez działający przy ministrze sprawiedliwości Międzyresortowy Zespół do Spraw Poprawy Wykonalności Orzeczeń Sądowych. W ramach tego zespołu przygotowano projekt zmian, który zakłada skreślenie art. 24-36 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, tj. wyeliminowanie przymusowego leczenia osób uzależnionych od alkoholu, jako nieefektywnego. Projekt ten skierowany został na Radę Ministrów w dniu 27 lipca br.

   Odnosząc się bezpośrednio do pytania przedstawionego w interpelacji, zarówno w ocenie ministra zdrowia, jak i ministra sprawiedliwości, rozszerzanie kręgu podmiotów uprawnionych do występowania do sądu z wnioskiem o przymusowe leczenie odwykowe wydaje się być niecelowe. Wymienione przez panią poseł podmioty, tj. Policja, ośrodki pomocy społecznej czy członkowie najbliższej rodziny, mogą składać stosowne zawiadomienia do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Komisje te w pierwszej kolejności mają obowiązek podejmować działania na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi, a w przypadku nieskuteczności tych działań są uprawnione do skierowania wniosku o przymusowe leczenie. Takie rozwiązanie pozwala na wyeliminowanie we wstępnej fazie przypadków niewymagających wszczynania i prowadzenia kosztownego postępowania sądowego.

   Ponadto należy zauważyć, iż leczenie odwykowe prowadzone jest niemalże wyłącznie w oparciu o oddziaływania psychoterapeutyczne, co sprawia, iż kluczowym dla jego efektywności jest motywacja pacjenta do dobrowolnego uczestniczenia w terapii. Do skutecznego leczenia uzależnień potrzebna jest zatem przede wszystkim wola osoby dotkniętej chorobą, a więc jej zgoda na każdym etapie, także diagnozowania i stawiennictwa w zakładzie lecznictwa odwykowego. Członkowie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych są od lat przygotowywani do profesjonalnego prowadzenia rozmowy motywującej do poddania się leczeniu, ponadto w skład wielu komisji wchodzą certyfikowani specjaliści terapii uzależnień posiadający w tym zakresie znaczną wiedzę fachową. Gminne komisje wydają się zatem lepiej przygotowane do pracy z osobą uzależnioną niż pozostałe służby.

   Należy także przypomnieć, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 lipca 2006 r. (sygn. K43/05) stwierdził: ˝Żądanie przymusowego leczenia wobec osoby uzależnionej od alkoholu w okolicznościach wskazanych w ustawie antyalkoholowej jest w istocie domaganiem się zastosowania sankcji, o której decyduje sąd w sytuacjach określonych w art. 96 K.k., stosując środek zabezpieczający po przeprowadzeniu właściwego postępowania. Członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu oraz osoby dotknięte postępowaniem uzależnionego mogą domagać się sądowej ochrony swoich praw we właściwych procedurach (m.in. w postępowaniu karnym w związku z popełnianiem przestępstw lub wykroczeń przez uzależnionego). Należy podkreślić, że odmowa leczenia nie jest zachowaniem bezprawnym. Osoba uzależniona ma prawo do wolności osobistej i ochrony godności. Sposób życia osoby odmawiającej leczenia odwykowego wymaga interwencji władzy publicznej jedynie ze względu na bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz prawa i wolności innych osób˝.

   Doświadczenia sądów rodzinnych (mają one w tym zakresie największą wiedzę z racji prowadzenia postępowania wykonawczego) wskazują na znikomą efektywność leczenia przymusowego. Z szacunków Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że jedna trzecia osób, wobec których sądy orzekły umieszczenie w zakładzie stacjonarnym, nigdy do szpitala nie trafi (2006 - 35,9%, 2007 - 32,4%; w Warszawie jest to około 75%). Alkoholicy mimo orzeczenia sądu są de facto traktowani jak leczący się dobrowolnie i w każdej chwili mogą opuścić szpital. Lekarze w większym stopniu niż prawnicy zdają sobie sprawę, że schorzenia psychosomatyczne leczy się skutecznie jedynie wtedy, gdy osoba chora sama tego chce. Na podstawie tych danych Ministerstwo Zdrowia wnioskuje, że przy obecnej dynamice wzrostu liczby orzeczeń i jednocześnie przy bardzo niewielkim wzroście nakładów na lecznictwo odwykowe i tak niska wykonalność zobowiązań będzie nadal malała.

   Dodać również należy, że postępowania w tego rodzaju sprawach generują istotne koszty po stronie wymiaru sprawiedliwości. Z przeprowadzonej analizy wynika, że blisko 70 etatów sędziów rejonowych i jeden etat sędziego okręgowego przeznaczonych jest w skali kraju na sprawy związane z orzekaniem i wykonywaniem orzeczeń w sprawach o leczenie przymusowe. Do tego należy uwzględnić wynagrodzenia kuratorów (pensje kuratorów zawodowych i ryczałty dla kuratorów społecznych) i kadry urzędniczej.

   Jednym z argumentów za likwidacją przymusowego leczenia osób uzależnionych od alkoholu są także obowiązujące przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, które nie przewidują przymusowego leczenia uzależnienia od narkotyków (poza osobami małoletnimi - art. 30), choć uzależnienie od narkotyków jest bardziej destrukcyjne niż alkoholizm. Nie bez przyczyny zresztą posiadanie alkoholu nie jest ani przestępstwem, ani wykroczeniem, zaś posiadanie nawet niewielkiej ilości narkotyku stanowi przestępstwo. Także regulacja art. 74 § 1 Kodeksu karnego przewiduje wymóg zgody skazanego na poddanie się terapii uzależnień.

   Pytanie nr 6: Jak przedstawia się kwestia nadzoru nad gminnymi komisjami rozwiązywania problemów alkoholowych? Jak oceniana jest efektywność ich działalności?

   Zgodnie z art. 41 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) powołują gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, w szczególności inicjujące działania w zakresie zadań własnych gminy w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz podejmujące czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Gminne komisje realizują określone zadania własne (procedura zobowiązania do poddania się leczeniu odwykowemu czy wydawanie postanowień w przedmiocie zgodności usytuowania punktu sprzedaży napojów alkoholowych z uchwałami rady gminy), a ponadto pełnią funkcje konsultacyjno-doradcze wobec organu powołującego. W obu obszarach działalności brak jest zatem podstaw do pełnienia przez organ powołujący uprawnień nadzorczych. Uprawnień nadzorczych nie mają wobec miejskich komisji rozwiązywania problemów alkoholowych także podmioty sprawujące wobec nich funkcje kontrolne - Najwyższa Izba Kontroli oraz regionalna izba obrachunkowa.

   Minister zdrowia nie posiada w zakresie swoich ustawowych kompetencji żadnych uprawnień kontrolnych ani nadzorczych w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego realizujących zadania w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Zadania ministra zdrowia w tym obszarze mają charakter konsultacyjno-doradczy i są realizowane przede wszystkim poprzez podległą jednostkę - Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która:

   1) coroczne publikuje i rozsyła do wszystkich gmin w Polsce rekomendacje w sprawie realizacji gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych;

   2) udziela odpowiedzi na liczne zapytania dotyczące interpretacji obowiązujących przepisów w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych;

   3) podejmuje interwencje w razie otrzymania sygnału naruszenia przepisów w wyżej wymienionym obszarze.

   Pytanie nr 7: Jak rząd ustosunkowuje się do pomysłu wprowadzenia do Kodeksu wykroczeń środka karnego w postaci skierowania na terapię leczenia uzależnień (odwyk) na wzór art. 96 Kodeksu karnego? Jakie inne efektywne środki rząd dostrzega dla zwiększenia skuteczności unormowań prawnokarnych w przedmiotowym aspekcie?

   Propozycja wprowadzenia do Kodeksu wykroczeń środka karnego dotyczącego kierowania przez sąd na terapię odwykową sprawców wykroczeń w podobnym zakresie, jak ma to miejsce przy orzekaniu w sprawach osób odpowiadających za przestępstwa, jest dosyć ciekawa, chociaż, z uwagi na aktualnie obowiązującą regulację w zakresie kierowania na leczenie odwykowe, raczej zbędna.

   W przypadkach sprawców wykroczeń w sytuacji zaistnienia konieczności wystarczy, co jest możliwe w obecnym porządku prawnym, zawiadomić uprawniony organ, tj. gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Ponadto z uwagi na stopień społecznej szkodliwości czynu wykroczenia taki środek zazwyczaj byłby bardziej dolegliwy niż przewidziane w K.w. kary, tym samym niewspółmierny do popełnionego czynu.

   Obecnie wśród rodzajów kar przewidzianych w Kodeksie wykroczeń najsurowsza kara aresztu może być orzeczona maksymalnie w wymiarze 30 dni. W związku z tym ewentualne wprowadzenie regulacji z art. 96 K.k. do K.w. wydaje się bezcelowe, albowiem leczenie w zamkniętym zakładzie odwykowym nie mogłoby przekraczać w zasadzie tego okresu, co nie przyniosłoby oczekiwanych rezultatów.

   Pytanie nr 8: Które konkretnie przepisy (jednostki redakcyjne konkretnych aktów) sankcjonują następujące negatywne, uciążliwe społecznie postępowania: (od a do h)? Jeśli brak takich norm, czy i kiedy zostaną podjęte prace nad ich wprowadzeniem? Jaka jest skuteczność egzekwowania przedmiotowych przepisów? Jak oceniana jest ich precyzja i jasność?

   W odniesieniu do wskazania przepisów, które sankcjonują określone ˝negatywne, uciążliwe społeczne postępowania˝, wskazać należy:

   - Zaczepianie przechodniów - o ile występuje w związku z żebraniem, co w praktyce występuje najczęściej, wyczerpuje ustawowe znamiona wykroczenia stypizowanego w art. 58 § 2K.w. (˝Kto żebrze w miejscu publicznym w sposób natarczywy lub oszukańczy, podlega karze aresztu albo ograniczenia wolności˝). Natarczywość to sytuacja, kiedy sprawca narzuca się innej osobie, wielokrotnie ponawia prośbę o ofiarę, swoim zachowaniem uniemożliwia swobodne przejście. Sprawca może być także agresywny, uporczywy w swoim działaniu, wręcz prześladujący ofiarodawcę, albo też w stosunku do osób odmawiających ofiary zachowuje się w sposób lekceważący bądź używa w stosunku do nich pogróżek czy słów powszechnie uważanych za obraźliwe.

   - Załatwianie potrzeb fizjologicznych w przestrzeni publicznej - wyczerpuje znamiona wykroczenia z art. 140 K.k. - wybryk nieobyczajny (˝Kto publicznie dopuszcza się nieobyczajnego wybryku, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 1.500 zł. albo karze nagany˝). Wybryk ma charakter nieobyczajny, gdy poprzez publiczne zachowanie sprawcy naruszającego określone normy obyczajowe prowadzi do wywołania uczucia wstydu, zażenowania, zakłopotania po stronie choćby jednej osoby będącej jego świadkiem. W sytuacji gdy sprawca ostentacyjnie załatwia potrzebę fizjologiczną, na przykład na środku ulicy, zasadne będzie zastosowanie art. 140 K.w. Jeśli natomiast sprawca załatwia potrzebę fizjologiczną, chowając się w krzaki czy za drzewo, tak aby nie być widzianym, to wówczas nie będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności z art. 140. Możliwe jest natomiast zastosowania art. 145 K.w. - zanieczyszczanie miejsc powszechnie dostępnych (o czym mowa niżej).

   - Zaśmiecanie odpadkami przestrzeni publicznej i zanieczyszczanie fontann oraz innych publicznych zbiorników miejskich - stanowi wykroczenie określone w art. 145 K.k. (˝Kto zanieczyszcza lub zaśmieca miejsca dostępne dla publiczności, a w szczególności drogę, ulicę, plac, ogród, trawnik lub zieleniec, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany˝). Określenie ˝zanieczyszcza˝ obejmuje wylanie np. oleju, pomyj. Zanieczyszczanie zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 49 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) jako emisja, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska lub kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska. ˝Zaśmiecanie˝ to m.in. wyrzucanie różnych przedmiotów typu butelki, puszki, papier, niedopałki papierosów.

   - Zjawisko wymuszania drobnych opłat za nieproszone znalezienie miejsca parkingowego na publicznym parkingu oraz jego ˝popilnowanie˝ pod niewysłowioną groźbą uszkodzenia pojazdu. Sama propozycja znalezienia miejsca na parkingu i ˝pilnowania˝ samochodu, bez użycia groźby, nie stanowi czynu zabronionego. Natomiast jeśli ˝ofercie˝ tej towarzyszy groźba bądź przemoc, to takie zachowanie w zależności od określonego stanu faktycznego może stanowić przestępstwo określone w art. 191 § 1 K.k. (˝Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3˝), bądź przestępstwo z art. 282 K.k. (˝Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10˝).

   - Spanie w parkach miejskich i na placach w sposób utrudniający lub uniemożliwiający korzystanie z nich, zajmowanie ciągów komunikacyjnych (chodników, wyjść z dworców itd.), spanie i spożywanie na klatkach schodowych czy budynkach użyteczności publicznej (np. zdrojach, pomieszczeniach z bankomatami), zasmradzanie pojazdów komunikacji miejskiej. W określonych sytuacjach powyższe zachowania mogą być uznane za czyny wyczerpujące ustawowe znamiona opisanych wyżej wykroczeń określonych w art. 140 i art. 145 K.w. W grę wchodzić może też odpowiedzialność za wykroczenia zawarte w art. 143 § 1 K.w. (˝Kto ze złośliwości lub swawoli utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego, a w szczególności uszkadza lub usuwa przyrząd alarmowy, instalację oświetleniową, zegar, automat, telefon, oznaczenie nazwy miejscowości, ulicy, placu lub nieruchomości, urządzenie służące do utrzymania czystości lub ławkę, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny˝) lub w art. 54 K.w. (˝Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany˝). Przedmiotem ochrony art. 143 K.w. jest prawidłowość funkcjonowania urządzeń użytku publicznego. Czynność wykonawcza polega na utrudnianiu lub uniemożliwianiu korzystania z urządzeń użyteczności publicznej, w szczególności na uszkodzeniu lub usunięciu jednego ze wskazanych w treści przepisu przedmiotów czynności wykonawczej. Wskazanie na usunięcie lub uszkodzenie urządzenia ma jedynie charakter przykładowy. Znamiona omawianego wykroczenia zostają wyczerpane w każdym wypadku, kiedy sprawca utrudni lub uniemożliwi korzystanie z urządzenia. Ma to miejsce zarówno wtedy, kiedy je uszkodzi, jak i wtedy, kiedy je zniszczy lub usunie, a także wtedy, kiedy uczyni je niezdatnym do użytku.

   Z kolei art. 54 K.w. chroni porządek i spokój publiczny uregulowany przepisami szczególnymi wydanymi z upoważnienia ustawy. Przepisami, za naruszenie których grozi odpowiedzialność określona w sankcji komentowanego artykułu, są wszystkie normy zawierające przepisy porządkowe wydane z upoważnienia ustawy i niezagrożone własną sankcją karną. Przepisy porządkowe, o których mowa art. 54 K.w., mogą być obecnie wydawane na podstawie upoważnień zawartych w wielu ustawach. Można wymienić m.in.:

   - art. 15 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601, z późn. zm.) - zgodnie z którym podróżny jest obowiązany do przestrzegania przepisów porządkowych obowiązujących w transporcie; osoby zagrażające bezpieczeństwu lub porządkowi w transporcie mogą być niedopuszczone do przewozu lub usunięte ze środka transportowego; osoby uciążliwe dla podróżnych lub odmawiające zapłacenia należności za przewóz mogą być usunięte ze środka transportowego, chyba że naruszałoby to zasady współżycia społeczneg; minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej może określić, w drodze rozporządzenia, przepisy porządkowe związane z przewozem osób i bagażu środkami transportu publicznego;

   - art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) stanowiącym, że w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego;

   - art. 59 ust. 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.), zgodnie z którym minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w drodze rozporządzenia, przepisy porządkowe obowiązujące na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych, uwzględniając warunki i wymagania funkcjonowania transportu kolejowego;

   - art. 60 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, z późn. zm.), zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

   Pytanie nr 9: Czy planowane jest podjęcie prac nad nowelizacją Kodeksu wykroczeń lub zastąpienie go nowym aktem, dostosowującym treść aktu do wyzwań współczesności i problemów społeczeństwa w większości miejskiego, wykorzystującym wnioski z badań naukowych i praktyki społecznej?

   W związku z powyższym, zdaniem resortu sprawiedliwości, nie ma potrzeby nowelizowania Kodeksu wykroczeń oraz innych aktów prawnych zawierających przepisy z szeroko pojętego prawa karnego dotyczące problematyki przedstawionej w przedmiotowej interpelacji.

   Pytanie nr 10: Czy liczba miejsc w noclegowniach w miastach wojewódzkich jest wystarczająca do przyjęcia wszystkich bezdomnych, którzy chcieliby w okresie zimowym się w nich schronić? Jaką pomoc przed nadchodzącą zimą zaplanowały właściwe służby? Jakie standardy obowiązują w noclegowniach?

   W Polsce funkcjonują następujące typy placówek dla osób bezdomnych: ogrzewalnia, noclegownia, schronisko oraz dom/hostel dla bezdomnych Jeśli chodzi o noclegownie, to znajdują się w nich sypialnie wyposażone w łóżka oraz niezbędną pościel. Osoby korzystające z noclegowni nie mogą znajdować się pod wpływem alkoholu. Jednak w niektórych noclegowniach - tzw. niskoprogowych, dopuszcza się możliwość przebywania w nich także osób będących pod wpływem alkoholu (zwłaszcza gdy panują złe warunki atmosferyczne, np. zimą w czasie mrozów - aby uniknąć przypadków śmierci osób bezdomnych z powodu wyziębienia). Większość placówek noclegowych dla osób bezdomnych w Polsce prowadzona jest przez organizacje pozarządowe oraz związki wyznaniowe.

   Na podstawie badania przeprowadzonego za pomocą Statystycznej Aplikacji Centralnej*) (SAC) szacunkowo można określić liczbę osób bezdomnych na ok. 43 000: w tym ilość osób bezdomnych przebywających w placówkach noclegowych - 33,6 tys. osób oraz ilość osób bezdomnych przebywających poza placówkami noclegowymi, w miejscach niemieszkalnych, np. na działkach, na dworcach kolejowych itp. - 9,4 tys. osób.

   Jednym z najczęstszych powodów niekorzystania przez osoby bezdomne z usług placówek noclegowych jest zakaz spożywania alkoholu na ich terenie. Odwołując się do przywołanego przez panią poseł przykładu m.st. Warszawy, z danych przedstawionych we wskazanym wyżej badaniu wynika, iż w stolicy w placówkach noclegowych w 2010 r. przebywało 3615 osób bezdomnych, natomiast poza tymi placówkami, w miejscach niemieszkalnych, przebywały 483 osoby. Osoby te w sprzyjających warunkach termicznych (latem, wiosną czy wczesną jesienią) niechętnie korzystają z placówek noclegowych, preferując przebywanie w ogródkach działkowych czy na dworcach kolejowych. Zimą, gdy temperatura powietrza gwałtownie spada, osoby bezdomne chętniej korzystają z usług wyspecjalizowanych placówek noclegowych. Należy jednak podkreślić, że zimą w okresie zagrożenia osób bezdomnych śmiercią z wyziębienia najważniejszą wartością jest ochrona życia ludzkiego. W sytuacjach kryzysowych obowiązują zasady wyjątkowe. Obowiązkiem gmin jest zapewnienie schronienia wszystkim osobom bezdomnym, także tym będącym pod wpływem alkoholu. Jeżeli więc gmina nie może zapewnić schronienia osobie bezdomnej w ogrzewalni czy noclegowni niskoprogowej, powinna ją skierować do izby wytrzeźwień. W przypadku braku innych możliwości osoba bezdomna będąca pod wpływem alkoholu powinna być przyjęta także do schroniska czy domu dla bezdomnych. W takiej sytuacji na bieżąco przygotowywane są w tych placówkach wyodrębnione pomieszczenia dla osób będących pod wpływem alkoholu.

   W ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.) nie zostały określone standardy jakości usług świadczonych w noclegowniach dla bezdomnych, tak jak ma to miejsce w przypadku domów pomocy społecznej czy placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Obecnie trwają jednak prace nad wypracowaniem standardów usług świadczonych wobec osób bezdomnych w ramach projektu systemowego 1.18. (finansowanego ze środków EFS) ˝Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej˝ Zadanie 4: Działanie w zakresie standaryzacji pracy z osobami bezdomnymi. Opracowanie modelu gminnego standardu wychodzenia z bezdomności (GSWB). Realizacja zadania ma doprowadzić do podniesienia skuteczności systemu rozwiązywania i łagodzenia skutków problemu bezdomności poprzez opracowanie i wdrożenie m.in. standardów usług skierowanych do ludzi bezdomnych i zagrożonych bezdomnością, które będzie można włączyć do gminnych strategii rozwiązywania problemów społecznych, oraz przedstawienia propozycji rozwiązań legislacyjnych - w tym szczególnie projektów rozporządzeń.

   Jeśli chodzi o kwestię koordynacji działań właściwych służb wobec osób bezdomnych w związku z nadchodzącą zimą, informuję, iż wojewodowie corocznie dokonują przeglądu i weryfikacji istniejących planów i procedur w zakresie reagowania w związku z trudnymi warunkami pogodowymi i na wypadek wystąpienia problemów związanych z zagrożeniami zimowymi. Wojewódzkie wydziały bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego stale monitorują sytuacje związane z zapewnieniem możliwości tymczasowego zakwaterowania osób bezdomnych. W wojewódzkich centrach zarządzania kryzysowego działają bezpłatne infolinie dla osób bezdomnych. Zainteresowane osoby mogą uzyskać informacje na temat miejsc noclegowych, jadłodajni, punktów, gdzie udzielana jest pomoc rzeczowa, prawna i medyczna na terenie całego województwa. WBiZK dysponują informacjami o ilości miejsc przygotowanych dla osób bezdomnych w schroniskach i noclegowniach. Ponadto, właściwe służby (policja, straż miejska) sprawdzają warunki potencjalnych miejsc noclegu osób bezdomnych w celu zapobiegania przypadkom zgonów z wychłodzenia.

   Pytanie nr 11: Czy rząd dostrzega konieczność zapewnienia infrastruktury umożliwiającej bezdomnym dbałość o higienę?

   W ciągu dnia osoba bezdomna może skorzystać z usług dostarczanych przez placówki pomocy doraźnej np.: świetlicy dziennego pobytu, jadłodajni, punktu wydawania odzieży, punktu wydawania żywności czy łaźni. Miejsca, gdzie osoba bezdomna może się umyć i zmienić ubranie, są tworzone na terenie gmin (w większości przez organizacje pozarządowe). Nie jest to zadanie administracji rządowej - ustawowy obowiązek udzielenia schronienia, zapewnienia posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym należy do zadań własnych gminy (ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, art. 17 ust. 1: ˝Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: (...) 3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym (...)˝).

   Pytanie nr 12: Jaką pomoc oferują służby publiczne dla osób upośledzonych społecznie z problemami psychicznymi?

   Osoby z zaburzeniami psychicznymi znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, której nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, spełniające warunki, od których uzależnione jest przyznanie w ramach pomocy społecznej wsparcia mogą, podobnie jak inne grupy osób, uzyskać pomoc w formach określonych w dziale II ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.). W określonym przez art. od 36 do 66 ww. ustawy katalogu świadczeń są też takie, które są adresowane wyłącznie do osób z zaburzeniami psychicznymi. Do nich zalicza się m.in.:

   a) specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi (art. 18 ust. 1 pkt 3), których organizowanie i świadczenie należy do zadań zleconych gminom przez administrację rządową; specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi mogą być świadczone w miejscu zamieszkania lub w ośrodku wsparcia; ośrodkami wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi są: środowiskowe domy samopomocy (w tym prowadzące miejsca całodobowego okresowego pobytu) i kluby samopomocy - art. 51a ust. 1-5 ustawy o pomocy społecznej; w 2011 r. tą formą pomocy objęto 10 577 osób z zaburzeniami psychicznymi; wydatkowano na tę formę świadczeń 64 986 tys. zł; na koniec 2011 r. było 690 środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w których przygotowanych było 22 797 miejsc;

   b) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które wymagają całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych (art. 54 ust. 1 ww. ustawy); osobom przewlekle psychicznie chorym spełniającym wyżej wymienione kryteria zapewnia się wsparcie w domach pomocy społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych (art. 56 pkt 3 ww. ustawy); n a koniec 2011 r. było 177 ponadgminnych domów pomocy społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych, w których znajdowało się 20 687 miejsc; osobom dorosłym niepełnosprawnym intelektualnie spełniającym wyżej wymienione kryteria zapewnia się wsparcie w domach pomocy społecznej dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie (art. 56 pkt 4 ww. ustawy); na koniec 2011 r. było 141 ponadgminnych domów pomocy społecznej dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie na 12 318 miejsc; dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym intelektualnie, spełniającym wyżej wymienione kryteria zapewnia się wsparcie w domach pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie (art. 56 pkt 5 ww. ustawy); na koniec 2011 r. były 72 ponadgminne domy pomocy społeczne dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie na 5410 miejsc.

   Informuję, iż odpowiedź na pytanie nr 13 (czy i kiedy zostaną przeprowadzone specjalne szkolenia funkcjonariuszy Policji z zakresu postępowania z osobami upośledzonymi społecznie), a także w części na pytanie nr 8 (jaki priorytet ma ich egzekwowanie dla Policji i pozostałych służb porządkowych) nie została udzielona w wyznaczonym terminie przez właściwego w tym zakresie ministra spraw wewnętrznych.

   Z szacunkiem

   Sekretarz stanu

   Jarosław Duda

   Warszawa, dnia 22 listopada 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -na interpelację nr 8838 w sprawie braku dostępu do leczenia specjalistycznego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 13 września 2012 r. (SPS-023-8838/12), przy którym przesłana została interpelacja posła Marcina Kierwińskiego w sprawie braku dostępu do leczenia specjalistycznego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Zasady i tryb finansowania świadczeń opieki zdrowotnej określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), akty wykonawcze do wskazanej ustawy oraz zarządzenia prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia dotyczące szczegółowych warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w poszczególnych rodzajach świadczeń.

   Zgodnie z przepisami przywołanej powyżej ustawy osoby objęte powszechnym - obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, jak również osoby nieubezpieczone, które nie ukończyły 18. roku życia - zwane świadczeniobiorcami - mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie.

   Jednocześnie art. 10 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego stanowi, iż za świadczenia zdrowotne w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej udzielane osobom wykazującym zaburzenia psychotyczne oraz upośledzonym umysłowo nie pobiera się opłat. Tym samym ustawodawca zapewnił bezpłatną opiekę psychiatryczną wszystkim osobom wymagającym takiej opieki, niezależnie od ich statusu ubezpieczeniowego.

   Gwarantowane osobom z zaburzeniami psychicznymi świadczenia opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień są udzielane przez podmioty, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Przy czym istotne jest, iż zgodnie z art. 29 i 30 przywołanej powyżej ustawy świadczeniobiorca ma prawo wyboru świadczeniodawcy udzielającego stacjonarnych oraz ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

   Wykaz i warunki realizacji świadczeń gwarantowanych w omawianym rodzaju zawiera rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140, poz. 1146, z późn. zm.). Przepisy przedmiotowego rozporządzenia stanowią, iż świadczenia zdrowotne dla osób cierpiących na zaburzenia psychiczne, w tym dla dzieci i młodzieży, w zależności od rozpoznania klinicznego, rodzaju oraz nasilenia objawów występujących w przebiegu zaburzenia realizowane są w warunkach doraźnej, stacjonarnej, dziennej i ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

   Podkreślenia wymaga, iż pomimo wzrostu nakładów na zakup świadczeń (z ok. 1 mld zł w 2004 r. do ok. 2 mld zł) nie ma miejsca wzrost faktycznej liczby udzielonych świadczeń (porad, wizyt, hospitalizacji etc.). Procentowy udział nakładów na opiekę psychiatryczną i leczenie uzależnień w całości kosztów świadczeń opieki zdrowotnej dla wszystkich zakresów pozostaje na stałym poziomie i wynosi ok. 3,2% - 3,6%, co odpowiada kwocie ok. 2290 mln zł w projekcie planu finansowego NFZ na 2013 r.

   Należy jednocześnie mieć świadomość, iż zwiększanie środków finansowych przeznaczanych na finansowanie świadczeń opieki psychiatrycznej nie przekłada się bezpośrednio na zwiększenie jej dostępności oraz efektywności. W tym celu konieczna jest alokacja środków zgodnie z rekomendowanym w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ modelem opieki środowiskowej. Oznacza to, iż niezbędne jest podjęcie działań w kierunku rozwoju form psychiatrycznej opieki środowiskowej, a zatem zagęszczenie sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli, a w odniesieniu do opieki stacjonarnej - przekształcenie oddziałów całodobowych w oddziały sprofilowane.

   Odnosząc się natomiast do zasobów kadrowych w psychiatrycznej dziecięcej opiece zdrowotnej, chciałbym poinformować, iż z danych przekazanych przez Naczelną Radę Lekarską (NRL), prowadzącą Centralny Rejestr Lekarzy, wynika, iż liczba lekarzy specjalistów w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosiła 238 (wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r.), liczba lekarzy będących w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 114 (wg stanu na dzień 3 lipca 2012 r.), natomiast liczba miejsc szkoleniowych w jednostkach akredytowanych dla psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 171.

   Sposób kontraktowania i rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej stanowi istotny mechanizm wspierania zarówno przekształceń strukturalnych, jak i poprawy jakości, bezpieczeństwa oraz efektywności udzielanych świadczeń. A zatem konieczne jest:

   - zwiększenie poziomu finansowania świadczeń psychiatrycznych w celu zwiększenia zatrudnienia personelu zwłaszcza w oddziałach młodzieżowych, co zwiększy bezpieczeństwo przebywających tam pacjentów,

   - zwiększenie udziału świadczeń z zakresu dziecięcej opieki psychiatrycznej w wydatkach na zakup świadczeń ponoszonych przez poszczególne oddziały wojewódzkie NFZ,

   - określenie warunków udzielania świadczeń gwarantowanych z uwzględnieniem założeń modelu środowiskowego i konieczności zapewnienia sprawnego przepływu pacjentów pomiędzy jego elementami składowymi,

   - wprowadzenie rozwiązań premiujących świadczeniodawców, zapewniających ciągłość i kompleksowość opieki (centra zdrowia psychicznego, oddziały psychiatryczne w szpitalach wielospecjalistycznych),

   - wprowadzenie rozwiązań zachęcających świadczeniodawców do aktywnej opieki nad pacjentami,

   - wprowadzenie rozwiązań zachęcających świadczeniodawców udzielających świadczeń ambulatoryjnych do współpracy ze szpitalami i oddziałami psychiatrycznymi,

   - wprowadzenie rozwiązań umożliwiających wynagradzanie świadczeniodawców w sposób zależny od kosztochłonności i efektywności opieki.

   Chciałbym poinformować pana posła, iż wskazane powyżej rozwiązania oraz możliwości ich realizacji będą przedmiotem rozmów podczas zaplanowanego w najbliższym czasie spotkania z przedstawicielami Centrali NFZ.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 4 stycznia 2013 r.



Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -na interpelację nr 7356 w sprawie sytuacji w szpitalach psychiatrycznych

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pani Wandy Nowickiej, wicemarszałka Sejmu, z dnia 2 sierpnia 2012 r. (SPS-023-7356/12), przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Beaty Mazurek w sprawie realizacji zadań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   W dniu 28 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Rozporządzenie to zostało opublikowane w Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128 i weszło w życie z dniem 11 lutego 2011 r.

   Przedmiotowe rozporządzenie wyznacza trzy główne cele zmian w opiece psychiatrycznej:

   1) ochrona zdrowia psychicznego społeczeństwa przez zapobieganie zaburzeniom i promocję zdrowia - działania profilaktyczne, informacyjne i edukacyjne,

   2) zapewnienie osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne kompleksowej opieki opartej na założeniach modelu środowiskowego - zmiany w organizacji systemu opieki psychiatrycznej, współpraca z systemem zabezpieczenia społecznego i aktywizacji zawodowej,

   3) rozwój badań naukowych, jako bazy do prowadzenia skutecznej polityki zdrowotnej w obszarze zdrowia psychicznego.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝, dalej: NPOZP, zakłada unowocześnienie psychiatrycznej opieki zdrowotnej w oparciu o model środowiskowy, którego założeniem jest zwiększenie udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem rozwój sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy bowiem podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną. Istotnym kierunkiem działań jest zatem nie rozwijanie bazy szpitalnej, a zwiększanie dostępności dziennych i ambulatoryjnych form opieki psychiatrycznej. Implementacja założeń psychiatrycznej opieki środowiskowej zapewni efektywną terapię zaburzeń psychicznych, dając osobom chorującym szansę na godne życie bez izolacji od lokalnej społeczności oraz umożliwi rehabilitację społeczną i zawodową.

   Mając na uwadze dane, z których wynika, iż duża część hospitalizacji spowodowana jest brakiem możliwości objęcia osób z zaburzeniami psychicznymi opieką ambulatoryjną i dzienną, realizacja NPOZP poprzez podejmowanie działań mających na celu redukcję stacjonarnych łóżek psychiatrycznych do wskaźników określonych we wskazanym powyżej rozporządzeniu, czego konsekwencją będzie zmniejszenie liczby przyjęć do szpitali, przy równoczesnym rozwoju innych form opieki środowiskowej, sprzyjać będzie przestrzeganiu praw pacjentów w szpitalach psychiatrycznych oraz redukcji czasu oczekiwania na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego. Istotną rolą nie tylko ministra zdrowia, który zapewnił narzędzia prawne, wskazując efektywny kierunek rozwoju opieki psychiatrycznej, ale władz samorządowych, a przede wszystkim Narodowego Funduszu Zdrowia odpowiedzialnego za politykę kontraktowania świadczeń zdrowotnych jest właściwa alokacja środków finansowych oraz wspieranie tworzenia infrastruktury niezbędnej dla wdrożenia modelu opieki środowiskowej.

   Odnosząc się do kwestii działań, jakie podejmuje Ministerstwo Zdrowia w celu realizacji działań przewidzianych w NPOZP, uprzejmie informuję, iż kluczowym warunkiem sprawnego wdrożenia wizji określonej przez ten program jest wysokość środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na koordynację programu i realizację przewidzianych w nim zadań. Warto w tym miejscu zauważyć, iż stosownie do postanowień harmonogramu realizacji NPOZP, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia powinien był powołać ˝strukturę koordynującą realizację programu na szczeblu centralnym˝ w terminie do końca czerwca 2011 r. Należy przy tym zauważyć, iż w OSR rozporządzenia, jak również w OSR poprzedzającej wydanie rozporządzenia ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która dała podstawę do wydania rozporządzenia, przewidywano zatrudnienie w ˝biurze koordynującym NPOZP˝ 6 osób - po dwie na każdy z celów głównych programu. Niestety, z uwagi na brak środków budżetowych do dnia dzisiejszego utworzenie struktury koordynującej NPOZP nie było możliwe.

   Odnosząc się do pytania pani poseł o działalność Rady do Spraw Promocji Zdrowia Psychicznego, uprzejmie informuję, iż na skutek nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego dokonanej ustawą z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 19) przedmiotowa rada została zastąpiona Radą do spraw Zdrowia Psychicznego, której zakres zadań został określony w dodanym art. 4a ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Nowa rada, w skład której weszli przedstawiciele ministrów - realizatorów NPOZP, jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznych, została powołana przez ministra zdrowia w dniu 20 października 2011 r.

   Odpowiadając na pytanie pani poseł o wysokość nakładów poniesionych na realizację zadań wynikających z NPOZP w 2011 r., uprzejmie informuję, iż wskazana przez panią poseł kwota 8 mln zł została zapisana w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ jako przewidywana łączna wysokość corocznych wydatków ministra właściwego do spraw zdrowia na realizację zadań wynikających z NPOZP. Należy przy tym zauważyć, iż kwota ta nigdy nie została przewidziana w ustawie budżetowej. Dodatkowo, z uwagi na ograniczenia budżetowe, nie było możliwe przeznaczenie na przedmiotowe zadania środków finansowych w zbliżonej chociażby wysokości. Tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw do przypisywania pracownikom Ministerstwa Zdrowia winy za zaniechania w wydatkowaniu środków finansowych, których na realizację NPOZP nigdy nie przeznaczono.

   Odnosząc się do pytań pani poseł o termin opracowania licznych dokumentów programowych i narzędzi służących realizacji NPOZP, uprzejmie informuję, że ich przygotowanie i wdrożenie uzależnione jest od dostępności środków finansowych. Biorąc pod uwagę fakt, iż w ustawie budżetowej na rok 2012 również nie zostały przewidziane odrębne środki finansowe na realizację zadań wynikających z NPOZP, wykonanie wskazanych przez panią poseł zadań nastąpi najwcześniej w 2013 r.

   Przedstawiając powyższe informacje, pragnę jednocześnie zwrócić uwagę pani poseł na fakt, iż wobec względnie stałego i trudnego do zwiększenia udziału wydatków na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w łącznej wysokości nakładów Narodowego Funduszu Zdrowia na zakup świadczeń opieki zdrowotnej (ok. 3,3%) istotne jest zapewnienie możliwie efektywnej alokacji posiadanych środków, w szczególności zmniejszenie nakładów na lecznictwo stacjonarne, a zwiększenie wydatków na różne formy opieki środowiskowej. W tym celu prowadzone są prace nad organizacją centrów zdrowia psychicznego (CZP) - modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej rekomendowanym w NPOZP, których podstawowym zadaniem będzie zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. W mojej opinii utworzenie CZP, które spełniałyby wskazane powyżej zadania, wymaga wypracowania nowych zasad finansowania tych struktur. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez promowanie podmiotów oferujących dostęp do poszczególnych form opieki realizowanych w strukturze danego podmiotu, jak również tych, które realizować będą skuteczną terapię mierzoną odsetkiem pacjentów kierowanych na leczenie w ramach opieki środowiskowej. Należy przy tym pamiętać, iż zastosowanie nowych mechanizmów finansowania świadczeń zdrowotnych nie może prowadzić do utrwalenia obecnie funkcjonującego instytucjonalnego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia wraz z konsultantem krajowym oraz mazowieckim konsultantem wojewódzkim w dziedzinie psychiatrii podjęło współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia mającą na celu ustalenie zasad organizacji CZP, rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być realizowane w każdej z jednostek wchodzących w skład struktury CZP, wraz z określeniem częstotliwości ich udzielania oraz szacunkowego czasu trwania terapii poszczególnych zaburzeń lub ich grup. Dopiero opracowanie standardów dla leczenia zaburzeń psychicznych pozwoli na adekwatne finansowanie świadczeń udzielanych w ramach CZP. Jednocześnie opracowanie takich standardów zapewni pacjentom wymagającym opieki psychiatrycznej ciągłość leczenia poszpitalnego.

   Wyrażam głębokie przekonanie, że powyższe wyjaśnienia wyczerpująco odpowiadają na pytania pani poseł.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 24 sierpnia 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 6679  w sprawie marginalizacji leczenia psychiatrycznego w polskiej służbie zdrowia

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu (SPS-023-6679/12), przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Jadwigi Wiśniewskiej w sprawie sytuacji lecznictwa psychiatrycznego, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   W dniu 28 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Rozporządzenie to zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z 2011 r. Nr 24, poz. 128 i weszło w życie z dniem 11 lutego 2011 r.

   Przedmiotowe rozporządzenie wyznacza trzy główne cele zmian w opiece psychiatrycznej:

   1) ochrona zdrowia psychicznego społeczeństwa przez zapobieganie zaburzeniom i promocję zdrowia - działania profilaktyczne, informacyjne i edukacyjne,

   2) zapewnienie osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne kompleksowej opieki opartej na założeniach modelu środowiskowego - zmiany w organizacji systemu opieki psychiatrycznej, współpraca z systemem zabezpieczenia społecznego i aktywizacji zawodowej,

   3) rozwój badań naukowych jako bazy do prowadzenia skutecznej polityki zdrowotnej w obszarze zdrowia psychicznego.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝, dalej NPOZP, zakłada unowocześnienie psychiatrycznej opieki zdrowotnej w oparciu o model środowiskowy, którego założeniem jest zwiększenie udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem rozwój sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy bowiem podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną, zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną. Istotnym kierunkiem działań jest zatem nie rozwijanie bazy szpitalnej, a zwiększanie dostępu do dziennych i ambulatoryjnych form opieki psychiatrycznej. Implementacja założeń psychiatrycznej opieki środowiskowej zapewni efektywną terapię zaburzeń psychicznych, dając osobom chorującym szansę na godne życie bez izolacji od lokalnej społeczności oraz umożliwi rehabilitację społeczną i zawodową.

   Mając na uwadze dane, z których wynika, iż duża część hospitalizacji spowodowana jest brakiem możliwości objęcia osób z zaburzeniami psychicznymi opieką ambulatoryjną i dzienną, realizacja NPOZP poprzez podejmowanie działań mających na celu redukcję stacjonarnych łóżek psychiatrycznych do wskaźników określonych we wskazanym powyżej rozporządzeniu, czego konsekwencją będzie zmniejszenie liczby przyjęć do szpitali przy równoczesnym rozwoju innych form opieki środowiskowej, sprzyjać będzie przestrzeganiu praw pacjentów w szpitalach psychiatrycznych oraz redukcji czasu oczekiwania na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego. Istotną rolą nie tylko ministra zdrowia, który zapewnił narzędzia prawne, wskazując efektywny kierunek rozwoju opieki psychiatrycznej, ale władz samorządowych, a przede wszystkim Narodowego Funduszu Zdrowia odpowiedzialnego za politykę kontraktowania świadczeń zdrowotnych, jest właściwa alokacja środków finansowych oraz wspieranie tworzenia infrastruktury niezbędnej dla wdrożenia modelu opieki środowiskowej.

   Odnosząc się do kwestii działań, jakie podejmuje Ministerstwo Zdrowia w celu realizacji działań przewidzianych w NPOZP, uprzejmie informuję, iż kluczowym warunkiem sprawnego wdrożenia wizji określonej przez ten program jest wysokość środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na koordynację programu i realizację przewidzianych w nim zadań. Warto w tym miejscu zauważyć, iż stosownie do postanowień harmonogramu realizacji NPOZP stanowiącego załącznik do rozporządzenia minister właściwy do spraw zdrowia powinien był powołać strukturę koordynującą realizację programu na szczeblu centralnym w terminie do końca czerwca 2011 r. Należy przy tym zauważyć, iż w OSR rozporządzenia, jak również w OSR poprzedzającej wydanie rozporządzenia ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która dała podstawę do wydania rozporządzenia, przewidywano zatrudnienie w biurze koordynującym NPOZP 6 osób - po dwie na każdy z celów głównych programu. Niestety z uwagi na brak środków budżetowych do dnia dzisiejszego utworzenie struktury koordynującej NPOZP nie było możliwe.

   W odpowiedzi na pytanie pani poseł o działania, które zostaną podjęte dla zapobieżenia w przyszłości nieprawidłowościom, które Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła w podmiotach psychiatrycznej opieki zdrowotnej, uprzejmie informuję, iż wystąpiłem do organów założycielskich szpitali, które były kontrolowane przez NIK, o pilne podjęcie działań naprawczych. Jednocześnie wystąpiłem do głównego inspektora sanitarnego oraz właściwych wojewodów o przeprowadzenie w tych szpitalach, jak również innych podmiotach psychiatrycznej opieki zdrowotnej, kontroli sprawdzającej realizację zaleceń NIK. W tym miejscu należy jednak zauważyć, iż analiza ustaleń z ubiegłorocznej kontroli NIK w odniesieniu do kontrolowanych szpitali w sposób jednoznaczny wskazuje, że stwierdzone naruszenia prawa związane były z nierespektowaniem postanowień obowiązujących przepisów prawa, np. w zakresie dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego, a nie z brakiem właściwych regulacji. Dlatego też wskazane powyżej działania, których celem jest zwiększenie nacisku na przestrzeganie obowiązujących regulacji, powinny stanowić działanie skuteczne, aczkolwiek towarzyszyć im musi nadanie ochronie zdrowia psychicznego wyższego priorytetu w działaniach organów założycielskich podmiotów leczniczych.

   Odnosząc się do pytania pani poseł o działania, jakie minister zdrowia zamierza podjąć w celu zwiększenia liczby rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego, uprzejmie informuję, iż rzecznicy praw pacjenta szpitala psychiatrycznego, którzy są jednocześnie pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta, wykonują swoje działania w ramach i przy pomocy biura Rzecznika Praw Pacjenta.

   Rzecznik praw pacjenta jest natomiast centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów, którego ustawowe zadania określone zostały kompleksowo w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r., poz. 159). Stosownie do art. 42 przywołanej ustawy rzecznik jest centralnym organem administracji rządowej, który wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta. Organizację Biura Rzecznika Praw Pacjenta, statut i jego szczegółowy sposób działania określa statut nadany w drodze zarządzenia przez prezesa Rady Ministrów. Biuro sprawuje nadzór merytoryczny oraz wynikający ze stosunku pracy nad działaniami osób pełniących powyższą funkcję. Ponadto biuro odpowiada za zatrudnienie adekwatnej do potrzeb liczby rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Koszty związane z działalnością rzecznika oraz biura go obsługującego, zgodnie z § 1 rozporządzenia ministra finansów z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (Dz. U. Nr 211, poz. 1633, z późn. zm.), pokrywane są z części 66 budżetu państwa, której wyłącznym dysponentem jest rzecznik praw pacjenta.

   Biorąc pod uwagę wskazane powyżej okoliczności, a przede wszystkim z uwagi na niezależność organizacyjną i finansową rzecznika praw pacjenta od ministra zdrowia, należy zauważyć, iż minister zdrowia ma bardzo ograniczony wpływ na zwiększenie liczby rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego.

   Na zakończenie należy również wspomnieć o aktualnie prowadzonych pracach nad organizacją centrów zdrowia psychicznego (CZP), modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej rekomendowanym w NPOZP, którego podstawowym zadaniem jest zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. W mojej opinii utworzenie CZP, które spełniałyby wskazane powyżej zadania, wymaga wypracowania nowych zasad finansowania tych struktur. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez promowanie podmiotów oferujących dostęp do poszczególnych form opieki realizowanych w strukturze danego podmiotu, jak również tych, które realizować będą skuteczną terapię mierzoną odsetkiem pacjentów kierowanych na leczenie w ramach opieki środowiskowej. Należy przy tym pamiętać, iż zastosowanie nowych mechanizmów finansowania świadczeń zdrowotnych nie może prowadzić do utrwalenia obecnie funkcjonującego instytucjonalnego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia wraz z konsultantem krajowym oraz mazowiecki konsultantem wojewódzkim w dziedzinie psychiatrii podjęło współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia mającą na celu ustalenie zasad organizacji CZP, rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być realizowane w każdej z jednostek wchodzących w skład struktury CZP, wraz z określeniem częstotliwości ich udzielania oraz szacunkowego czasu trwania terapii poszczególnych zaburzeń lub ich grup. Dopiero opracowanie standardów dla leczenia zaburzeń psychicznych pozwoli na adekwatne finansowanie świadczeń udzielanych w ramach CZP. Jednocześnie opracowanie takich standardów zapewni pacjentom wymagającym opieki psychiatrycznej ciągłość leczenia poszpitalnego.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 17 sierpnia 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 7514 w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pani Wandy Nowickiej, wicemarszałka Sejmu, z dnia 3 sierpnia 2012 r. (SPS-023-7514/12), przy którym przesłana została interpelacja pana posła Jana Warzechy w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   W dniu 28 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Rozporządzenie to zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z 2011 r. Nr 24, poz. 128 i weszło w życie z dniem 11 lutego 2011 r.

   Przedmiotowe rozporządzenie wyznacza trzy główne cele zmian w opiece psychiatrycznej:

   1) ochrona zdrowia psychicznego społeczeństwa przez zapobieganie zaburzeniom i promocję zdrowia - działania profilaktyczne, informacyjne i edukacyjne,

   2) zapewnienie osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne kompleksowej opieki opartej na założeniach modelu środowiskowego - zmiany w organizacji systemu opieki psychiatrycznej, współpraca z systemem zabezpieczenia społecznego i aktywizacji zawodowej,

   3) rozwój badań naukowych jako bazy do prowadzenia skutecznej polityki zdrowotnej w obszarze zdrowia psychicznego.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝, dalej NPOZP, zakłada unowocześnienie psychiatrycznej opieki zdrowotnej w oparciu o model środowiskowy, którego założeniem jest zwiększenie udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem rozwój sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy bowiem podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną. Istotnym kierunkiem działań jest zatem nie rozwijanie bazy szpitalnej, a zwiększanie dostępu do dziennych i ambulatoryjnych form opieki psychiatrycznej. Implementacja założeń psychiatrycznej opieki środowiskowej zapewni efektywną terapię zaburzeń psychicznych, dając osobom chorującym szansę na godne życie bez izolacji od lokalnej społeczności, oraz umożliwi rehabilitację społeczną i zawodową.

   Mając na uwadze dane, z których wynika, iż duża część hospitalizacji spowodowana jest brakiem możliwości objęcia osób z zaburzeniami psychicznymi opieką ambulatoryjną i dzienną, realizacja NPOZP poprzez podejmowanie działań mających na celu redukcję stacjonarnych łóżek psychiatrycznych do wskaźników określonych we wskazanym powyżej rozporządzeniu, czego konsekwencją będzie zmniejszenie liczby przyjęć do szpitali, przy równoczesnym rozwoju innych form opieki środowiskowej, sprzyjać będzie przestrzeganiu praw pacjentów w szpitalach psychiatrycznych oraz redukcji czasu oczekiwania na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego. Istotną rolą nie tylko ministra zdrowia, który zapewnił narzędzia prawne, wskazując efektywny kierunek rozwoju opieki psychiatrycznej, lecz także władz samorządowych, a przede wszystkim Narodowego Funduszu Zdrowia odpowiedzialnego za politykę kontraktowania świadczeń zdrowotnych jest właściwa alokacja środków finansowych oraz wspieranie tworzenia infrastruktury niezbędnej dla wdrożenia modelu opieki środowiskowej.

   Odnosząc się do kwestii działań, jakie podejmuje Ministerstwo Zdrowia w celu realizacji działań przewidzianych w NPOZP, uprzejmie informuję, iż kluczowym warunkiem sprawnego wdrożenia wizji określonej przez ten program jest wysokość środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na koordynację programu i realizację przewidzianych w nim zadań. Warto w tym miejscu zauważyć, iż stosownie do postanowień harmonogramu realizacji NPOZP, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia powinien był powołać strukturę koordynującą realizację programu na szczeblu centralnym w terminie do końca czerwca 2011 r. Należy przy tym zauważyć, iż w OSR rozporządzenia, jak również w OSR poprzedzającej wydanie rozporządzenia ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która dała podstawę do wydania rozporządzenia, przewidywano zatrudnienie w biurze koordynującym NPOZP 6 osób - po dwie na każdy z celów głównych programu. Niestety z uwagi na brak środków budżetowych do dnia dzisiejszego utworzenie struktury koordynującej NPOZP nie było możliwe.

   Odnosząc się do pytania o stan realizacji zadań przewidzianych w harmonogramie realizacji NPOZP, uprzejmie informuję, iż w chwili obecnej trwają prace nad przygotowaniem sprawozdania z realizacji programu w 2011 r. Stosownie do dyspozycji art. 2 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.) minister właściwy do spraw zdrowia zobowiązany jest przedłożyć Radzie Ministrów, w terminie do dnia 30 września każdego roku, informację o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w roku poprzednim. Natomiast Rada Ministrów przedmiotową informację składa corocznie Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, w terminie do dnia 31 października.

   Odpowiadając na pytanie pana posła o wysokość nakładów Narodowego Funduszu Zdrowia na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej, uprzejmie informuję, iż ich wielkość pozostaje na względnie stałym poziomie i wynosi ok. 3,3% ogółu nakładów funduszu na zakup świadczeń opieki zdrowotnej. Wysokość udziału wydatków na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej, w tym również na świadczenia z zakresu leczenia uzależnień, w poszczególnych latach przedstawia poniższy wykres.

   Analizując przedstawione powyżej dane, należy stwierdzić, iż wobec względnie stałego i trudnego do zwiększenia udziału wydatków na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w łącznej wysokości nakładów funduszu na zakup świadczeń opieki zdrowotnej istotne jest zapewnienie możliwie efektywnej alokacji posiadanych środków, w szczególności zmniejszenie nakładów na lecznictwo stacjonarne, a zwiększenie wydatków na różne formy opieki środowiskowej. W tym celu prowadzone są prace nad organizacją centrów zdrowia psychicznego (CZP) - modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, rekomendowanym w NPOZP - których podstawowym zadaniem będzie zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. W mojej opinii utworzenie CZP, które spełniałyby wskazane powyżej zadania, wymaga wypracowania nowych zasad finansowania tych struktur. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez promowanie podmiotów oferujących dostęp do poszczególnych form opieki realizowanych w strukturze danego podmiotu, jak również tych, które realizować będą skuteczną terapię mierzoną odsetkiem pacjentów kierowanych na leczenie w ramach opieki środowiskowej. Należy przy tym pamiętać, iż zastosowanie nowych mechanizmów finansowania świadczeń zdrowotnych nie może prowadzić do utrwalenia obecnie funkcjonującego instytucjonalnego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia wraz z konsultantem krajowym oraz mazowieckim konsultantem wojewódzkim w dziedzinie psychiatrii podjęło współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia mającą na celu ustalenie zasad organizacji CZP, rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być realizowane w każdej z jednostek wchodzących w skład struktury CZP, wraz z określeniem częstotliwości ich udzielania oraz szacunkowego czasu trwania terapii poszczególnych zaburzeń lub ich grup. Dopiero opracowanie standardów dla leczenia zaburzeń psychicznych pozwoli na adekwatne finansowanie świadczeń udzielanych w ramach CZP. Jednocześnie opracowanie takich standardów zapewni pacjentom wymagającym opieki psychiatrycznej ciągłość leczenia poszpitalnego.

   Wyrażam głębokie przekonanie, że powyższe wyjaśnienia wyczerpująco odpowiadają na pytania pana posła.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu
   Igor Radziewicz-Winnicki
   Warszawa, dnia 17 sierpnia 2012 r.


Interpelacja nr 7514  do ministra zdrowia w sprawie realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝

   Szanowny Panie Ministrze! Na podstawie art. 2 ust. 6 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów z 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Program ten określa strategie działań mających na celu ograniczenie występowania zagrożeń dla zdrowia psychicznego, poprawę jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi i ich bliskich oraz zapewnienie dostępności do świadczeń zdrowotnych. Realizacje NPOZP przewidziane są na lata 2011-2015 i kieruje nimi Minister Zdrowia. Według doniesień rzecznika praw pacjenta do chwili obecnej nie została stworzona struktura koordynująca realizację programu na szczeblu centralnym. Taka sytuacja jest niekorzystna dla chorych psychicznie, gdyż brak jest przepływu informacji między podmiotami, które zobowiązane są do współpracy w realizacji przedmiotowego programu. Według ekspertów w dziedzinie psychiatrii, niezbędne jest zwiększenie nakładów na tego typu lecznictwo. Obecnie stanowią one około 3, 4 procent nakładów NFZ i są niewystarczające, aby zapewnić należytą opiekę i leczenie pacjentów.

   W związku z powyższym zwracam się do Pan Ministra z następującymi pytaniami:

   1. Jakie są przyczyny niepowołania organu koordynującego ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝?

   2. Czy realizacja NPOZP przebiega zgodnie z założeniami jego harmonogramu?

   3. Czy według ministerstwa obecne nakłady na lecznictwo psychiatryczne są na wystarczającym poziomie?

   Z poważaniem

   Poseł Jan Warzecha

   Warszawa, dnia 25 lipca 2012 r.


Interpelacja nr 6679  do ministra zdrowia w sprawie marginalizacji leczenia psychiatrycznego w polskiej służbie zdrowia

   Szanowny Panie Ministrze! Zwracam się do Pana Ministra z interpelacją w sprawie marginalizacji leczenia psychiatrycznego w polskiej służbie zdrowia.

   Szpitale psychiatryczne w Polsce rażąco naruszają obowiązujące przepisy. Łamanie praw pacjentów to niestety codzienność. Zdecydowana większość polskich szpitali nie spełnia wymogów leczenia psychiatrycznego. Powszechnym zjawiskiem jest lekceważenie obowiązku rzetelnego prowadzenia dokumentacji dotyczącej przyjmowania osób chorych bez ich zgody. Najczęściej brakuje zatwierdzenia przez ordynatora przyjęcia pacjenta, brak jest wpisów o poinformowaniu pacjenta o przyczynach zatrzymania i przysługujących mu prawach oraz wpisów o zapoznaniu chorego z planem leczenia. W niewłaściwy sposób dokumentowane są również przypadki stosowania przymusu bezpośredniego, będącego najbardziej drastyczną formą pogwałcenia nietykalności osobistej. Lekarze nie odnotowują badań uzasadniających zastosowanie lub przedłużenie przymusu, brakuje podstawowych informacji dotyczących rodzaju i czasu zastosowanego zabezpieczenia oraz wpisów o obowiązkowym krótkotrwałym uwolnieniu (co 4 godziny). Oprócz tego oddziały psychiatryczne nie spełniają podstawowych wymogów: łóżka nie są dostępne z trzech stron, a odstępy między nimi nie zapewniają swobodnego dostępu do pacjenta. Oddziały psychiatryczne są przepełnione i zaniedbane, ściany brudne, okna nieszczelne, a w toaletach brakuje papieru toaletowego.

   Utrudniony jest dostęp do rzecznika praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Obecnie funkcję tę sprawują 24 osoby (powinno być 50), co skutkuje tym, że nie wszyscy pacjenci mogą korzystać z ich pomocy.

   Prace w ramach ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, przyjętego przez rząd w grudniu 2010 r., zostały podjęte z opóźnieniem. Na jego realizację zaplanowano 8 mln zł, niestety wydano jedynie 200 tys. zł. Głównym celem programu miała być promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Osoby z takimi zaburzeniami miały mieć zapewniony lepszy dostęp do opieki zdrowotnej i różnego rodzaju form wsparcia. Opóźnienie rozpoczęcia działań edukacyjnych, diagnostycznych i interwencyjnych, które przewidziano w ramach NPOZP, utrudniło stworzenie systemu skutecznej prewencji i leczenia zaburzeń psychicznych. Niezrozumiałe jest, że urzędnicy resortu zdrowia nie posiadają pełnej dokumentacji z realizacji przedmiotowego projektu.

   Opieka psychiatryczna w Polsce traktowana jest marginalnie i interwencyjnie. Chorzy psychicznie nie są objęci nowoczesną terapią i opieką, a Ministerstwo Zdrowia nie realizuje żadnych nowych rozwiązań mających usprawnić opiekę zdrowotną nad osobami chorymi.

   W związku z powyższym proszę Pana Ministra o odpowiedź na następujące pytania:

   1. Kiedy wreszcie polska psychiatria wejdzie w XXI wiek?

   2. Dlaczego kierowany przez Pana resort zdrowia nie realizuje ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝? Jak to możliwe, że urzędnicy Ministerstwa Zdrowia nie posiadają dokumentacji dotyczącej NPOZP?

   3. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, jakie działania naprawcze zamierza podjąć ministerstwo?

   4. Na jakie formy wsparcia mogą liczyć osoby z zaburzeniami psychicznymi i ich rodziny?

   5. Czy Ministerstwo Zdrowia rozważa podjęcie działań na rzecz zapewnienia wystarczającej liczby rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego?

   Z poważaniem

   Poseł Jadwiga Wiśniewska

   Warszawa, dnia 11 lipca 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 6310
w sprawie ograniczonego dostępu do wyspecjalizowanej opieki psychiatrycznej dla dzieci

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu, SPS-023-6310/12, przy którym przesłana została interpelacja pana posła Tadeusza Tomaszewskiego w sprawie ograniczenia dostępu dzieci do opieki psychiatrycznej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) stanowi, iż osobom ubezpieczonym oraz świadczeniobiorcom nieubezpieczonym, którzy nie ukończyli 18. roku życia, przysługują bezpłatne świadczenia opieki zdrowotnej w zakresach wymienionych w ustawie. Przepis art. 15 ww. ustawy gwarantuje bezpłatne świadczenia m.in. z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, udzielane przez podmioty, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Wydane na podstawie art. 31d ww. ustawy rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140, poz. 1146, z późn. zm.) określa wykaz świadczeń udzielanych bezpłatnie dzieciom i młodzieży. Zgodnie z przedmiotowym rozporządzeniem dzieci i młodzież cierpiące na zaburzenia psychiczne mogą korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w warunkach: stacjonarnych, dziennych, ambulatoryjnych, w szczególności w zakresach: świadczenie psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, leczenie zaburzeń nerwicowych dla dzieci i młodzieży, świadczenia psychiatrii sądowej w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia opiekuńczo-lecznicze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia pielęgnacyjno-opiekuńcze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia odwykowe w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia dzienne psychiatryczne rehabilitacyjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia dzienne rehabilitacyjne dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju, świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia terapii uzależnień dla dzieci i młodzieży oraz świadczenia psychologiczne.

   Tak określony zakres świadczeń gwarantuje, iż dzieciom i młodzieży zapewniona jest opieka z zakresu leczenia psychiatrycznego, odpowiadająca stanowi dzisiejszej wiedzy medycznej.

   Odrębną kwestią pozostaje natomiast poziom dostępności świadczeń z zakresu opieki psychiatrycznej. W tym zakresie dostrzegalne są znaczące różnice przede wszystkim warunkowane miejscem zamieszkania osoby chorej. Relatywnie najbardziej ograniczony dostęp do opieki psychiatrycznej mają małoletni zamieszkujący w małych miejscowościach, natomiast najłatwiejszy dostęp do tego rodzaju świadczeń mają dzieci i młodzież mieszkające w dużych aglomeracjach miejskich.

   Warto w tym miejscu jednak podkreślić, iż to na organach samorządu wojewódzkiego, będących jednocześnie organami założycielskimi podmiotów leczniczych psychiatrycznej opieki zdrowotnej, spoczywa kluczowy obowiązek zapewnienia mieszkańcom danego województwa dostępu do świadczeń opieki psychiatrycznej. Obowiązek taki wynika wprost z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375), który stanowi, że samorząd województwa zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa tworzy i prowadzi podmioty lecznicze udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Zapewnienie adekwatnego do potrzeb ludności poziomu dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej dzieciom i młodzieży zależy również od wysokości środków przeznaczonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na finansowanie tego rodzaju świadczeń. W chwili obecnej finansowanie to w skali kraju jest zróżnicowane, co znacząco wpływa na powstanie dysproporcji w dostępie do opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży.

   Niezależnie od powyższego pragnę poinformować, iż poprawa w zakresie dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej nastąpi poprzez realizację przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 28 grudnia 2010 r. ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Przedmiotowy program zakłada m.in. upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, który oznacza zwiększenie udziału pozaszpitalnych form wsparcia psychiatrycznego w rehabilitacji zdrowotnej oraz przekształcenia szpitali psychiatrycznych w jednostki wyspecjalizowane, a także tworzenie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Oddziały takie pozwalają na wyrównanie dostępności terytorialnej opieki stacjonarnej.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego liczby specjalistów z zakresu psychiatrii dziecięcej, uprzejmie informuję, iż według Centralnego Rejestru Lekarzy prowadzonego przez Naczelną Radę Lekarską, stan na dzień 31 grudnia 2011 r., liczba specjalistów, tj. lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wykonujących zawód wynosi 238, w tym w województwie: dolnośląskim 15, kujawsko-pomorskim 17, lubelskim 11, lubuskim 2, łódzkim 24, małopolskim 23, mazowieckim 56, opolskim 3, podkarpackim 4, podlaskim 12, pomorskim 16, śląskim 15, świętokrzyskim 6, warmińsko-mazurskim 3, wielkopolskim 23, zachodniopomorskim 8. Liczba jednostek akredytowanych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 22 (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). Przedmiotowe placówki dysponują 171 miejscami szkoleniowymi (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). W dniu 31 grudnia 2011 r. szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży odbywało 114 lekarzy, w tym w województwie: dolnośląskim 24, kujawsko-pomorskim 5, łódzkim 10, małopolskim 14, mazowieckim 30, pomorskim 6, śląskim 10, świętokrzyskim 1, warmińsko-mazurskim 2, wielkopolskim 9, zachodniopomorskim 3.

   Jednocześnie pragnę poinformować, iż w Ministerstwie Zdrowia prowadzone są prace mające na celu wprowadzenie zmian w zakresie kształcenia specjalistycznego lekarzy i lekarzy dentystów, w efekcie których możliwe będzie szybsze uzyskanie przez lekarzy samodzielności zawodowej i zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu opieki zdrowotnej.

   Do najważniejszych zmian dotyczących kształcenia specjalizacyjnego lekarzy i lekarzy dentystów należą:

   1. Wprowadzenie od roku 2013 lekarskiego egzaminu końcowego (LEK) i lekarsko-dentystycznego egzaminu końcowego (LDEK) w miejsce lekarskiego egzaminu państwowego (LEP) i lekarsko-dentystycznego egzaminu państwowego (LDEP). LEK i LDEK będą miały charakter egzaminu ogólnopolskiego organizowanego przez Centrum Egzaminów Medycznych. Będą nadal stanowiły kryterium kwalifikacyjne do specjalizacji lekarskich. Zgodnie z proponowanymi zmianami mogą do ww. egzaminów przystąpić studenci 6. roku kierunku lekarskiego i 5. roku kierunku lekarsko-dentystycznego.

   2. Likwidacja obowiązku odbywania stażu podyplomowego przez lekarzy po dniu 1 października 2017 r. oraz przez lekarzy dentystów po dniu 1 października 2016 r. W związku z planowaną likwidacją ww. stażu podyplomowego program stażu zostanie włączony do programów studiów medycznych i będzie realizowany w ramach upraktycznienia studiów medycznych.

   Powyższe działania będą miały wpływ na zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu ochrony zdrowia.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego krajowego programu monitorującego oraz zapobiegającego samobójstwom wśród dzieci, uprzejmie informuję, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ wśród swoich celów szczegółowych przewiduje opracowanie oraz realizację przez ministra właściwego do spraw zdrowia programu zapobiegania samobójstwom. Obecnie trwają przygotowania do podjęcia prac na opracowaniem takiego programu. Przewiduje się, iż w wyniku realizacji przedmiotowego programu nastapi zmniejszenie liczby prób samobójczych oraz samobójstw. Należy podkreślić, iż podjęcie przez osobę próby samobójczej jest zawsze wynikiem splotu różnego rodzaju czynników psychologicznych, społecznych, biologicznych, kulturowych i środowiskowych. Dlatego też właściwa prewencja samobójstw musi obejmować działania o charakterze wielosektorowym, w tym zapobieganie depresji i zaburzeniom wynikającym z używania alkoholu. Warto w tym miejscu podkreślić, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ nałożył na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania obowiązek opracowania oraz realizacji programu zapobiegania samobójstwom wśród dzieci i młodzieży.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 30 lipca 2012 r.


Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na zapytanie nr 2700
w sprawie zwiększającej się liczby samobójstw spowodowanych depresją

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo (SPS-024-2700/12), pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu RP, przy którym przesłane zostało zapytanie pana posła Jarosława Jagiełły dotyczące zwiększenia liczby samobójstw spowodowanych depresją, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Omawiając problematykę dotyczącą samobójstw, należy zwrócić uwagę, iż każdorazowa decyzja o podjęciu próby samobójczej determinowana jest złożonymi i wieloczynnikowymi uwarunkowaniami, które można ogólnie podzielić na społeczne, psychologiczne i biologiczne.

   W wymiarze społecznym samobójstwa są związane ze stopniem społecznej integracji, skutkami przemian społeczno-ekonomicznych, w tym szczególnie z bezrobociem, przemianami w sferze kulturowych wartości, norm etycznych i prawnych oraz towarzyszących im reakcji społecznych, a także roli i negatywnego wpływu mass mediów w formie transmisji zachowań samobójczych.

   W wymiarze psychologicznym uwarunkowania samobójstw koncentrują się wokół roli osobowości oraz wpływie stopnia radzenia sobie ze stresem i wydarzeniami traumatycznymi w indywidualnym cyklu życiowym.

   W wymiarze biologicznym zachowania samobójcze są łączone z zaburzeniami psychicznymi, w tym szczególnie z różnymi postaciami depresji (zaburzeń afektywnych) oraz wszystkimi formami nadużywania i uzależnień od substacji psychoaktywnych, a głównie od alkoholu.

   Czynniki ryzyka zachowań suicydalnych można podzielić na pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe. Do pierwszorzędowych należą: obecność zaburzeń psychicznych, głównie depresyjnych, zaburzeń osobowości oraz schizofrenii, a w drugiej kolejności często w powiązaniu z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu; wcześniejsze próby samobójcze; obecność uporczywych myśli samobójczych; konkretne plany i działania suicydalne, np. gromadzenie leków, broni, środków toksycznych i innych niebezpiecznych materiałów w celu odebrania sobie życia; próby samobójcze i samobójstwa w rodzinie oraz wśród bliskich osób.

   Do drugorzędowych czynników ryzyka zalicza się zestaw stresów psychologicznych i społecznych, w tym traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie, ostre stresory psychospołeczne związane z negatywnymi wydarzeniami życiowymi - rodzinnymi i osobistymi, problemy socjalno-bytowe i wszelkie sytuacje straty bliskiej osoby, finansowej czy przeżycie katastrofy naturalnej, komunikacyjnej i innych traumatycznych zdarzeń.

   Do trzeciorzędowych czynników ryzyka zalicza się wpływ na zachowania samobójcze cech społeczno-demograficznych: wieku, płci, stanu cywilnego i przynależności do mniejszości etnicznych i seksualnych.

   Stanowiące jeden z pierwszorzędowych czynników podjęcia decyzji o samobójstwie zaburzenia depresyjne są najczęściej występującycm zaburzeniem psychicznym w ciągu całego życia człowieka. Charakterystyka kliniczna dotyczy kilku istotnych wymiarów powodujących cierpienia chorego: obniżenie nastroju, który odpowiedzialny jest za występowanie smutku i przygnębienia, negatywna ocena siebie, innych ludzi, otaczającej rzeczywistości oraz przeszłości i przyszłości. Nieuniknionym skutkiem niskiej samooceny i negatywnej percepcji rzeczywistości są myśli i tendencje samobójcze.

   Przy czym warto w tym miejscu dodać, iż obowiązujące obecnie regulacje prawne gwarantują osobom chorym psychicznie, w tym chorym na depresję, prawo do świadczeń zdrowotnych realizowanych w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej - w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej.

   Specjalistyczna opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi sprawowana jest w formie ambulatoryjnej w poradniach zdrowia psychicznego, poradniach odwykowych i poradniach profilaktyki, leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od środków innych niż alkohol.

   Ponadto warto w tym miejscu podkreślić, iż zgodnie z danymi statystycznymi będącymi w posiadaniu Policji w latach 2009-2011 nastąpił spadek liczby samobójstw. W roku 2009 liczba ta wynosiła 4384, natomiast w roku 2011 wynosiła 3839.

   Doceniając zainteresowanie pana posła sytuacją osób cierpiących na depresję, pragnę poinformować, iż wprowadzenie w przyszłości programów zdrowotnych zapobiegania samobójstwom oraz zapobieganiu depresji przyczyni się do dalszego spadku liczby samobójstw.

   Przyjęcie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ jest elementem prowadzenia aktywnej polityki państwa w obszarze zdrowia psychicznego, angażującej, co niezwykle istotne, wiele podmiotów szczebla rządowego, samodrządowego oraz różnych organizacji, które dzięki swej aktywności, współpracy i koordynacji działań przyczynią się do poprawy kondycji psychicznej społeczeństwa. Zapobieganie wszelkim rodzajom zaburzeń psychicznych, a zwłaszcza prowadzenie skutecznych działań na rzecz zapobiegania samobójstwom, to bardzo złożony proces, którego finalny efekt powinien zostać osiągnięty w bliskiej perspektywie, jednakże pod warunkiem pełnej realizacji wszystkich przewidzianych przez NPOZP działań. Wiąże się to jednak ściśle z koniecznością zapewnienia adekwatnego do potrzeb finansowania zadań przewidzianych w NPOZP.

   Jednocześnie pragnę poinformować, iż w Ministerstwie Zdrowia prowadzone są prace nad kształtem rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Rozporządzenie uwzględniać będzie rekomendowany w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ model opieki środowiskowej, realizowany w ramach centrów zdrowia psychicznego i centrów leczenia uzależnień. W rozporządzeniu położony zostanie nacisk na wyczerpujące opisanie zakresu świadczeń, które są gwarantowane pacjentom, przy uwzględnieniu konieczności zapewnienia kompleksowości i ciągłości leczenia.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 18 stycznia 2013 r.