Informacja o realizacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego w 2013 r.

Minister Zdrowia złożył w Sejmie Informację o realizacji działań wynikających z Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego w 2013 roku.

Minister Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia
W zakresie kwoty zaplanowanej na realizację zadań resort zdrowia wydatkował na:
1)   przeprowadzenie badania ankietowego – 20 541 zł;
2)   realizacja celu szczegółowego 1.3            – 10 000 zł;
3)   wartość wszystkich świadczeń rozliczonych w rodzaju: opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień w 2013 r. wyniosła 2,2 mld zł.

Całkowite koszty poniesione na realizację zadań wynikających z Programu w województwach przedstawiały się następująco:
1) 1 800 zł – województwo podkarpackie;
2) 5 000 zł – województwo lubuskie;
3) 5 000 zł – województwo świętokrzyskie;
4) 92 626 zł – województwo małopolskie;
5) 131 420 zł – województwo dolnośląskie;
6) 145 160 zł – województwo opolskie;
7) 160 350 zł – województwo mazowieckie;
8) 351 083 zł – województwo śląskie;
9) 855 361 zł – województwo łódzkie;
10) 1 000 425 zł – województwo zachodniopomorskie;
11) 3 990 669 zł – województwo warmińsko-mazurskie;
12) 7 400 680 zł – województwo lubelskie;
13) 12 596 486 zł – województwo kujawsko-pomorskie;
14) 136 205 174 zł – województwo wielkopolskie.

Województwo podkarpackie zostało wyróżnione na pierwszym miejscu jako najbardziej "oszczędne" w realizacji Programu. Wielkość wydatkowanych środków nie przesądza o ilości i jakości podejmowanych działań. Ogromna dysproporcja wydatków poniesionych w różnych województwach pozwala przypuszczać, że sposób ich liczenia był różny. Przykładem tego jest informacja o wydatkach Ministra Zdrowia na realizację Programu, z której wynika, że wynosiły łącznie 30 541 zł. Gdyby kwotę 136 mln wykazaną w województwie wielkopolskim pomnożyć razy 16 województw, to otrzymalibyśmy liczbę 2,17 mld zł, co bardzo bliskie jest wartości kosztów wszystkich świadczeń rozliczonych w rodzaju: opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień w 2013 r. przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Z tego można przypuszczać, że Wielkopolski Urząd Marszałkowski wykazał jako swoje wydatki NZF w tym województwie. W ten kreatywny sposób mnożą się pieniądze w statystykach. Jaki zatem jest sens powyższych zestawień tworzonych w Ministerstwie Zdrowia?

Większe znaczenie ma część opisowa realizacji szczegółowych celów Programu, która daje więcej do myślenia.

Województwa do głównych osiągnięć w realizacji Programu wymieniały:
1)   przeprowadzenie szkoleń, działań informacyjnych (11 województw – 84,60%);
2)   utworzenie nowych jednostek, poprawa infrastruktury już istniejącej (7 województw – 53,80%);
3)   efektywna współpraca samorządu z NGO (6 województw, 46,20%);
4)   opracowanie programu profilaktyczno–organizacyjnego (5 województw – 38,50%);
5)   inne (w tym: wsparcie finansowe) (4 województwa – 30,80%);
6)   współpraca z innymi instytucjami (3 województwa – 23,10%).

W 2013 r. programy promocji zdrowia psychicznego realizowało łącznie 10 z 16 województw, 144 z 259 powiatów oraz 190 spośród 592 gmin deklarujących realizację zadań wynikających z Programu.

W 2013 r. we wszystkich województwach istniały sieci szkół promujących zdrowie, w niektórych nawet funkcjonowały sieci rejonowe, powiatowe lub miejskie, utworzone w celu łatwiejszego koordynowania i skuteczniejszego wspierania pracy szkół. Do wojewódzkich sieci szkół promujących zdrowie należały poza szkołami różnych typów, inne placówki oświatowo–wychowawcze, tj.: przedszkola, bursy, domy wczasów dziecięcych. Największa liczba szkół promujących zdrowie w Polsce wyniosła w województwie podkarpackim (457) i śląskim (302).

W realizacji kampanii społecznej "Co czwarty z nas" /przeciwdziałanie depresji/  wzięło udział 14 województw, w tym 78,57% województw nie poniosło żadnych kosztów związanych z realizacją kampanii.

Ogółem 6 województw (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie,  małopolskie, mazowieckie i zachodniopomorskie), 108 spośród 592 gmin oraz 104 z 259 powiatów  realizowało programy informacyjno-edukacyjne sprzyjające postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałające dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi.

W 2013 r. w 4 województwach, tj. lubelskim, mazowieckim, wielkopolskim i zachodniopomorskim, został utworzony   ośrodek  interwencji kryzysowej oferujący poradnictwo i pomoc w stanach kryzysu zagrażającemu zdrowiu psychicznemu.

W 2013 r. 5 z 13 województw realizowało program zwiększenia dostępności i zmniejszenia nierówności w dostępie do różnych form psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Pozostałe województwa nie podjęły takich działań z uwagi na brak środków finansowych (4), działanie realizowane przez inny podmiot (4), brak opracowanego (uchwalonego) programu (2).

Łącznie 7 województw, tj. kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie podejmowało działania na rzecz uzgadniania umiejscowienia i obszaru działania sieci centrów zdrowia psychicznego w województwie, z uwzględnieniem ich podległości organizacyjnej. Uzgodnienia umiejscowienia i obszaru działania sieci centrów zdrowia psychicznego były podejmowane najczęściej poprzez:
1)   konsultacje z władzami powiatu (5 województwa);
2)   konsultacje ze specjalistami (2 województwa);
3)   decyzje o utworzeniu Centrum Zdrowia Psychicznego (CZP) – (województwo kujawsko-pomorskie i wielkopolskie);
4)   uwzględnienie wsparcia dla CZP w programach działania (2 województwa);
5)   inne sposoby (2 województwa).
W 5 na 7 województw odnotowano trudności związane z realizacją tego zadania, przyczynę wystąpienia problemów stanowiły głównie kwestie organizacyjne.

W 2013 r. województwo małopolskie i wielkopolskie podejmowało działania na rzecz opracowania planu stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane z jednoczesnym przenoszeniem zadań. 2 województwa nie podjęły tych działań, ponieważ zostały one zrealizowane wcześniej. 9 województw (69,20%) nie podjęło tego rodzaju działań.

Spośród 16 samorządów województw 15 nie wdrażało planu stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane z   jednoczesnym   przenoszeniem   zadań   psychiatrycznej  opieki zdrowotnej.   Plan ten realizowało jedynie województwo małopolskie, które objęło przedmiotowymi działaniami 1 duży szpital psychiatryczny.

Wojewódzkie programy poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi były realizowane w województwach lubelskim, mazowieckim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim.

W 2013 r. 8 województw, tj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, małopolskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie wspierało finansowo samopomocowe projekty organizacji pozarządowych służących rozwojowi form oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Łączna kwota przeznaczona na wsparcie 34 projektów wyniosła 2 287 418 zł. Projekty były wyłaniane głównie w ramach otwartych konkursów (16 projektów). Pozostałymi kryteriami wyboru projektu były: inny tryb konkursowy (11 projektów) oraz wybór na podstawie kilku kryteriów (7 projektów).

Łącznie 9 województw tj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, warminsko-mazurskie, wielkopolskie i śląskie wspierało finansowo projekty organizacji pozarządowych realizujących formy oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi wymagających działania ciągłego. Najczęściej województwa wspierały 1–10 organizacji. W poszczególnych województwach realizowane były odmienne ilości projektów sięgające od 1 do 220 projektów w danym województwie. Żadne z województw nie zgłosiło problemów w realizacji projektów i prowadzeniu tych działań.

W 6 województwach, tj. dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, mazowieckim, świętokrzyskim i wielkopolskim w ramach Programu realizowane były formy wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi. Głównym czynnikiem, przez który województwa nie realizowały takich działań był inny sposób realizacji działań (4 województwa). Liczba placówek objętych projektami była zależna od województwa i wahała się od 2 do 73. W powyższych województwach objętych było kolejno 4, 7, 2, 5, 73 i 34 placówek. 4 województwa nie objęły działaniami przedsiębiorstw, 1 objęło działaniami 16 przedsiębiorstw, drugie zaś 324 przedsiębiorstwa.

W 2013 r. jedynie województwa świętokrzyskie i wielkopolskie prowadziły kampanie szkoleniowo–informacyjnej adresowane do pracodawców a promującej zatrudnianie osób z zaburzeniami psychicznymi. Jedno z województw przeprowadziło 6 kampanii, drugie – 19. Przedstawiciele województw jako powody niepodjęcia takich działań należy wskazać:
1)        inną formę realizacji zadania (5 województw – 45,50%);
2)        kampania była już wcześniej realizowana (1 województwo – 9,10%). Jedno z województw objęło oddziaływaniem kampanii 16, drugie zaś 840 pracodawców. Żadne z nich nie zgłaszało problemów w realizacji kampanii.

W 12 województwach w ramach Programu realizowany, koordynowany i monitorowany był regionalny program ochrony zdrowia psychicznego.

Aktualizacje przewodnika informującego o dostępnych formach opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej dla osób z zaburzeniami psychicznymi przygotowało łącznie 9 województw, tj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, mazowieckie, śląskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie.