Interpelacja nr  3907 w sprawie zabezpieczenia przez NFZ kompleksowej opieki medycznej dla osób z autyzmem i innymi pokrewnymi zaburzeniami rozwojowymi

Data wpływu: 12 kwietnia 2012 r.
Autor: Anna Nemś
Adresat: Minister Zdrowia

  Szanowny Panie Ministrze! Mimo braku konkretnych wyników badań specjaliści szacują, iż w Europie i w ogóle na całym świecie rodzi się coraz więcej dzieci autystycznych bądź chorych na pokrewne zaburzenia rozwojowe (syndrom Aspergera, syndrom Retta). Z zaburzeniami autystycznymi rodzi się obecnie średnio co setne dziecko na świecie, natomiast w Polsce chore jest mniej więcej jedno na trzysta nowo narodzonych dzieci. W związku z obecną liczbą osób chorych oraz wysokim prawdopodobieństwem dalszego wzrostu statystyki zachorowań niezwykle ważne jest, aby krajowy system opieki zdrowotnej obejmował w stopniu co najmniej zadowalającym osoby z autyzmem oraz z innymi pokrewnymi zaburzeniami rozwojowymi.

   W związku z powyższym proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

   1. Jakie jest stanowisko Pana Ministra w przedstawionej sprawie?

   2. Czy Narodowy Fundusz Zdrowia zabezpieczył środki niezbędne do zawarcia wystarczającej ilości umów na świadczenie usług zdrowotnych dla osób z autyzmem i innymi pokrewnymi zaburzeniami rozwojowymi?

   3. Czy można stwierdzić, iż ilość oraz zakres zawartych umów są adekwatne do rzeczywistych potrzeb osób chorych?

   Z poważaniem
   Poseł Anna Nemś
   Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r.

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -  na interpelację nr 6310  w sprawie ograniczonego dostępu do wyspecjalizowanej opieki psychiatrycznej dla dzieci

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu, SPS-023-6310/12, przy którym przesłana została interpelacja pana posła Tadeusza Tomaszewskiego w sprawie ograniczenia dostępu dzieci do opieki psychiatrycznej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) stanowi, iż osobom ubezpieczonym oraz świadczeniobiorcom nieubezpieczonym, którzy nie ukończyli 18. roku życia, przysługują bezpłatne świadczenia opieki zdrowotnej w zakresach wymienionych w ustawie. Przepis art. 15 ww. ustawy gwarantuje bezpłatne świadczenia m.in. z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, udzielane przez podmioty, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Wydane na podstawie art. 31d ww. ustawy rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140, poz. 1146, z późn. zm.) określa wykaz świadczeń udzielanych bezpłatnie dzieciom i młodzieży. Zgodnie z przedmiotowym rozporządzeniem dzieci i młodzież cierpiące na zaburzenia psychiczne mogą korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w warunkach: stacjonarnych, dziennych, ambulatoryjnych, w szczególności w zakresach: świadczenie psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, leczenie zaburzeń nerwicowych dla dzieci i młodzieży, świadczenia psychiatrii sądowej w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia opiekuńczo-lecznicze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia pielęgnacyjno-opiekuńcze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia odwykowe w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia dzienne psychiatryczne rehabilitacyjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia dzienne rehabilitacyjne dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju, świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia terapii uzależnień dla dzieci i młodzieży oraz świadczenia psychologiczne.

   Tak określony zakres świadczeń gwarantuje, iż dzieciom i młodzieży zapewniona jest opieka z zakresu leczenia psychiatrycznego, odpowiadająca stanowi dzisiejszej wiedzy medycznej.

   Odrębną kwestią pozostaje natomiast poziom dostępności świadczeń z zakresu opieki psychiatrycznej. W tym zakresie dostrzegalne są znaczące różnice przede wszystkim warunkowane miejscem zamieszkania osoby chorej. Relatywnie najbardziej ograniczony dostęp do opieki psychiatrycznej mają małoletni zamieszkujący w małych miejscowościach, natomiast najłatwiejszy dostęp do tego rodzaju świadczeń mają dzieci i młodzież mieszkające w dużych aglomeracjach miejskich.

   Warto w tym miejscu jednak podkreślić, iż to na organach samorządu wojewódzkiego, będących jednocześnie organami założycielskimi podmiotów leczniczych psychiatrycznej opieki zdrowotnej, spoczywa kluczowy obowiązek zapewnienia mieszkańcom danego województwa dostępu do świadczeń opieki psychiatrycznej. Obowiązek taki wynika wprost z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375), który stanowi, że samorząd województwa zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa tworzy i prowadzi podmioty lecznicze udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Zapewnienie adekwatnego do potrzeb ludności poziomu dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej dzieciom i młodzieży zależy również od wysokości środków przeznaczonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na finansowanie tego rodzaju świadczeń. W chwili obecnej finansowanie to w skali kraju jest zróżnicowane, co znacząco wpływa na powstanie dysproporcji w dostępie do opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży.

   Niezależnie od powyższego pragnę poinformować, iż poprawa w zakresie dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej nastąpi poprzez realizację przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 28 grudnia 2010 r. ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Przedmiotowy program zakłada m.in. upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, który oznacza zwiększenie udziału pozaszpitalnych form wsparcia psychiatrycznego w rehabilitacji zdrowotnej oraz przekształcenia szpitali psychiatrycznych w jednostki wyspecjalizowane, a także tworzenie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Oddziały takie pozwalają na wyrównanie dostępności terytorialnej opieki stacjonarnej.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego liczby specjalistów z zakresu psychiatrii dziecięcej, uprzejmie informuję, iż według Centralnego Rejestru Lekarzy prowadzonego przez Naczelną Radę Lekarską, stan na dzień 31 grudnia 2011 r., liczba specjalistów, tj. lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wykonujących zawód wynosi 238, w tym w województwie: dolnośląskim 15, kujawsko-pomorskim 17, lubelskim 11, lubuskim 2, łódzkim 24, małopolskim 23, mazowieckim 56, opolskim 3, podkarpackim 4, podlaskim 12, pomorskim 16, śląskim 15, świętokrzyskim 6, warmińsko-mazurskim 3, wielkopolskim 23, zachodniopomorskim 8. Liczba jednostek akredytowanych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 22 (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). Przedmiotowe placówki dysponują 171 miejscami szkoleniowymi (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). W dniu 31 grudnia 2011 r. szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży odbywało 114 lekarzy, w tym w województwie: dolnośląskim 24, kujawsko-pomorskim 5, łódzkim 10, małopolskim 14, mazowieckim 30, pomorskim 6, śląskim 10, świętokrzyskim 1, warmińsko-mazurskim 2, wielkopolskim 9, zachodniopomorskim 3.

   Jednocześnie pragnę poinformować, iż w Ministerstwie Zdrowia prowadzone są prace mające na celu wprowadzenie zmian w zakresie kształcenia specjalistycznego lekarzy i lekarzy dentystów, w efekcie których możliwe będzie szybsze uzyskanie przez lekarzy samodzielności zawodowej i zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu opieki zdrowotnej.

   Do najważniejszych zmian dotyczących kształcenia specjalizacyjnego lekarzy i lekarzy dentystów należą:

   1. Wprowadzenie od roku 2013 lekarskiego egzaminu końcowego (LEK) i lekarsko-dentystycznego egzaminu końcowego (LDEK) w miejsce lekarskiego egzaminu państwowego (LEP) i lekarsko-dentystycznego egzaminu państwowego (LDEP). LEK i LDEK będą miały charakter egzaminu ogólnopolskiego organizowanego przez Centrum Egzaminów Medycznych. Będą nadal stanowiły kryterium kwalifikacyjne do specjalizacji lekarskich. Zgodnie z proponowanymi zmianami mogą do ww. egzaminów przystąpić studenci 6. roku kierunku lekarskiego i 5. roku kierunku lekarsko-dentystycznego.

   2. Likwidacja obowiązku odbywania stażu podyplomowego przez lekarzy po dniu 1 października 2017 r. oraz przez lekarzy dentystów po dniu 1 października 2016 r. W związku z planowaną likwidacją ww. stażu podyplomowego program stażu zostanie włączony do programów studiów medycznych i będzie realizowany w ramach upraktycznienia studiów medycznych.

   Powyższe działania będą miały wpływ na zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu ochrony zdrowia.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego krajowego programu monitorującego oraz zapobiegającego samobójstwom wśród dzieci, uprzejmie informuję, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ wśród swoich celów szczegółowych przewiduje opracowanie oraz realizację przez ministra właściwego do spraw zdrowia programu zapobiegania samobójstwom. Obecnie trwają przygotowania do podjęcia prac na opracowaniem takiego programu. Przewiduje się, iż w wyniku realizacji przedmiotowego programu nastapi zmniejszenie liczby prób samobójczych oraz samobójstw. Należy podkreślić, iż podjęcie przez osobę próby samobójczej jest zawsze wynikiem splotu różnego rodzaju czynników psychologicznych, społecznych, biologicznych, kulturowych i środowiskowych. Dlatego też właściwa prewencja samobójstw musi obejmować działania o charakterze wielosektorowym, w tym zapobieganie depresji i zaburzeniom wynikającym z używania alkoholu. Warto w tym miejscu podkreślić, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ nałożył na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania obowiązek opracowania oraz realizacji programu zapobiegania samobójstwom wśród dzieci i młodzieży.

   Z wyrazami szacunku
   Podsekretarz stanu
   Igor Radziewicz-Winnicki
   Warszawa, dnia 30 lipca 2012 r.

Interpelacja nr 20862 w sprawie depresji wśród uczniów
Data wpływu: 9 września 2013 r.
Autor: Krzysztof Brejza
Adresat: Minister Edukacji Narodowej, Minister Edukacji Narodowej

Szanowna Pani Minister! Psychologowie alarmują, że istotnym problemem w polskich szkołach staje się depresja wśród uczniów. Szacuje się, że nawet co piąty uczeń zmaga się z problemami emocjonalnymi na różnym tle, w tym nawet z depresją. Objawem takich problemów są lęki, obniżony nastrój, nieumiejętność nawiązania kontaktu z rówieśnikami.

   Mając na uwadze powyższe, zapytuję Panią Minister o następujące kwestie:

   1. Czy polska szkoła dysponuje odpowiednią kadrą pedagogiczno-psychologiczną, która jest w stanie odpowiednio wcześnie zdiagnozować problem u dziecka i udzielić mu pomocy?

   2. Jakie jest postępowanie szkoły w przypadku, gdy nauczyciel zgłasza dyrekcji, że podejrzewa u ucznia problemy emocjonalne?

   3. Czy ministerstwo opracowało i wdrożyło program zapobiegania samobójstwom wśród młodzieży?

   4. Czy ministerstwo dysponuje danymi dotyczącymi liczby samobójstw wśród młodzieży szkolnej?

   5. Czy ministerstwo opracowało program poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego uczniów?

   Z poważaniem
   Poseł Krzysztof Brejza
   Inowrocław, dnia 9 września 2013 r.

Interpelacja nr 21111 w sprawie niepokojąco rosnącego wskaźnika nastolatków narażonych na depresję
Data wpływu: 20 września 2013 r.
Autor: Marian Cycoń
Adresat: Minister Edukacji Narodowej, Minister Edukacji Narodowej

Adresat: Minister Edukacji Narodowej

   Szanowna Pani Minister! Niepokojem napawają informacje powtarzane w ostatnich tygodniach przez ekspertów i ogólnopolskie media, mówiące, że coraz większy procent uczniów w polskich szkołach boryka się z zaburzeniami emocjonalnymi. Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2007 pokazywały, że aż 50% 16-latków i 17-latków, licealistów ma zaburzenia depresyjne, a w grupie uczniów szkół zawodowych odsetek ten wynosił 65%. Wyniki badań z roku 2010 pokazują, że spośród nastolatków do 18. roku życia procent osób z zaburzeniami emocjonalnymi znacznie się podniósł.

   Z raportu dotyczącego realizacji ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ wynika, że Ministerstwo Edukacji Narodowej powinno zrobić w ostatnich latach znacznie więcej w obszarze zadań nałożonych w tej problematyce przez rząd. Niepokoi także fakt, że coraz więcej uczniów zgłasza się z problemami do poradni psychologiczno-pedagogicznych. Przyrost uczniów zgłaszających się do tych placówek widać na przykładzie takich miast jak Warszawa, Kraków czy też Lublin. Eksperci nawołują do rozszerzania dostępu do specjalistów z dziedziny psychiatrii dziecięcej. Podobnie do specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych omawiany problem postrzegają policjanci. Według statystyk policyjnych próby samobójcze podjęło 373 osób do 19. roku życia; w 177 przypadkach próba ta była skuteczna. Wskaźnik ten wzrasta w ostatnim pięcioleciu w sposób znaczący. Ponadto eksperci z Policji zwracają uwagę na eskalację agresji panującej w polskich szkołach. W 2012 r. na terenie szkół popełniono blisko 50% więcej aktów agresji niż to miało miejsce 5 lat wcześniej.

   Chcę wobec tego zapytać:

   1. W jaki sposób Ministerstwo Edukacji Narodowej zamierza efektywniej przystąpić do realizacji zadań nałożonych na resort przez rząd w ramach ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝?

   2. Czy nauczyciele i dyrektorzy szkół według Pani Minister są w wystarczający sposób przeszkoleni z zakresu diagnozowania zachowań depresyjnych wśród uczniów? Czy nie należałoby przemyśleć kwestii zredagowania wytycznych dla dyrektorów szkół i nauczycieli, w jaki sposób odnawiać swoją wiedzę z zakresu radzenia sobie z tego typu sytuacjami?

   3. Co według Pani Minister jest powodem zjawiska, że w miarę upływu lat, gdy klasy w szkołach są coraz mniej liczne, a nauczyciel powinien mieć więcej czasu na pracę z uczniem potrzebującym konkretnego wsparcia, procent nastolatków dotkniętych depresją wzrasta, zamiast się zmniejszać?

   Z poważaniem
   Poseł Marian Cycoń
   Warszawa, dnia 20 września 2013 r.

Odpowiedź na Interpelacje nr 21256 w sprawie zjawiska zaburzeń emocjonalnych uczniów /autor Jerzy Wenderlich/   i nr 21259 w sprawie wzrostu liczby uczniów z zaburzeniami emocjonalnymi  /autor Kazimierz Moskal/ oraz nr 21304 w sprawie niepokojących informacji dotyczących stanu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży szkolnej /autor Anna Sobecka/,  nr 20896 w sprawie występującej wśród uczniów depresji /autorzy: Bogdan Rzońca, Jan Warzecha/

  Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana Kazimierza Mariana Moskala, posła na Sejm RP, w sprawie wzrostu liczby uczniów z zaburzeniami emocjonalnymi (SPS-023-21259/13), uprzejmie informuję.

   Według globalnych szacunkowych danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) symptomy depresji przejawia 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% dzieci1) w szkole podstawowej i 4-8% dorastających w grupie wiekowej 13-18 lat. W krajach Europy wskaźniki epidemiologiczne są znacznie wyższe. Objawy depresji występują dwukrotnie częściej u dorastających dziewcząt niż u chłopców2). Epizody depresji w okresie dojrzewania zdarzają się stosunkowo często. Polskie badania epidemiologiczne wskazują na ich rozpowszechnienie w populacji nastolatków w przedziale 27-54%, w zależności od fazy dojrzewania i środowiska3).

   Samobójstwa są trzecią, po wypadkach i nowotworach, przyczyną zgonów młodych ludzi. Nie można więc ich traktować jako zjawiska marginalnego. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia 90% aktów samobójczych dokonywanych jest w nastroju lub stanie depresyjnym4).

   Analiza statystyk policyjnych przywoływanych w interpelacji, dotyczących zjawiska samobójstw wśród dzieci i młodzieży w latach 2002-2012, wskazuje, że liczba zamachów samobójczych w analizowanych 10 latach jedynie w 2006, 2010 i w 2011 r. była niższa niż w 2012 r. Pozostałe lata, począwszy od 2002 r., miały statystykę znacznie wyższą, np. w 2002 r. w grupie wiekowej do 19. r. życia miały miejsce 453 zamachy samobójcze w porównaniu do 373 zamachów samobójczych w 2012 r. Należy również nadmienić, że problemy szkolne jako przyczyna zamachów samobójczych w 2012 r. stanowią 1,1% (w 2002 r. - 1,7%) w stosunku do innych przyczyn. Według policyjnych statystyk źródłem jednego zamachu samobójczego może być więcej niż jedna przyczyna, np. zawód miłosny, nieporozumienia rodzinne.

   Analiza statystyk wskazuje, że w 2012 r. procentowy udział zamachów samobójczych wśród dzieci i młodzieży do 19. roku życia w stosunku do ogólnej liczby zamachów samobójczych jest taki sam jak w 2011 r. i wynosi 6,4%, co stanowi najniższy wskaźnik od 2002 r., w którym wynosił 7,6%.

   Przyczyny problemów emocjonalnych wśród nastolatków mają złożony charakter.

   Z pewnością należy brać pod uwagę procesy biochemiczne zachodzące w mózgu, czynniki genetyczne, a także wpływ środowiska zewnętrznego.

   Ważną rolę odgrywają środowisko społeczne i atmosfera rodzinna. Na rozwój depresji i wystąpienie innych problemów emocjonalnych u dziecka mogą mieć wpływ takie czynniki jak nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny, przemoc w rodzinie, przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka, utrata ukochanej bliskiej osoby spowodowana śmiercią lub np. rozwodem rodziców, zaniedbanie, brak zainteresowania, wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców, trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny. Bywa również, że do powyższych czynników dołącza się stres wywołany sytuacją szkolną dziecka - niepowodzenia szkolne, brak akceptacji rówieśników.

   Punktem wyjścia wszelkich działań Ministerstwa Edukacji Narodowej w obszarze ochrony zdrowia psychicznego uczniów jest założenie, że kluczowe znaczenie w zapobieganiu stanów depresyjnych i samobójstw wśród dzieci i młodzieży mają działania kompleksowe - edukacyjne, wychowawcze, profilaktyczne i opiekuńcze, pozwalające na kształtowanie postaw życiowych opartych na szacunku do siebie, poczuciu własnej wartości i spostrzegania własnej sprawczości, dbałości o zdrowie, bezpieczeństwo, budowanie prawidłowych relacji interpersonalnych, uzupełniane w przypadku zaistnienia takiej konieczności działaniami interwencyjnymi.

   Zadaniem resortu edukacji jest wspomaganie wychowawczej roli rodziny poprzez udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także działania wzmacniające bezpieczeństwo uczniów - dbanie o dobry klimat w szkole i w klasie, przeciwdziałanie przemocy rówieśniczej i inne działania profilaktyczne. Zagadnienia służące ochronie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży zostały również uwzględnione w odpowiednim zakresie w podstawie programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół na każdym etapie edukacyjnym.

Ministerstwo Edukacji Narodowej konsekwentnie od 2008 r. wprowadza szereg zmian w przepisach prawa, których celem jest wspieranie procesu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z zaburzeniami emocjonalnymi, oraz udzielania im pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc ta polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawania indywidualnych możliwości psychofizycznych wynikających m.in. z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych, z choroby przewlekłej, z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, z niepowodzeń szkolnych, trudności adaptacyjnych, z zagrożenia niedostosowaniem społecznym. W udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej biorą udział wszyscy nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści w trakcie bieżącej pracy z uczniem. Pomoc ta realizowana jest także z udziałem rodziców, instytucji, środowiska lokalnego, w tym organizacji pozarządowych.

   Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r. poz. 977) m.in. uwzględnia treści z zakresu edukacji zdrowotnej w wychowaniu przedszkolnym oraz w wielu obszarach kształcenia zintegrowanego w klasach I-III szkoły podstawowej, np. w obszarze wychowania fizycznego, edukacji przyrodniczej i edukacji społecznej, oraz na kolejnych etapach kształcenia w szkole podstawowej, gimnazjum i w szkołach ponadgimnazjalnych w przedmiotach: przyroda, biologia, chemia, filozofia, wychowanie do życia w rodzinie, wychowanie fizyczne w dziale dotyczącym edukacji zdrowotnej.

   W wielu obszarach wychowania przedszkolnego występują treści edukacji zdrowotnej. Ze względu na dobro dzieci kształtowana jest ich świadomość zdrowotna oraz nawyki dbania o zdrowie w codziennych sytuacjach w przedszkolu i w domu, współpracując z rodzicami.

   W szkole podstawowej edukacja zdrowotna obejmuje m.in. kształtowanie odpowiednich nawyków zdrowotnych i wiedzę o chorobach zagrażających zdrowiu oraz sposobach zapobiegania im. W klasach IV-VI szkoły podstawowej na II etapie kształcenia w zakresie przedmiotu przyroda treści nauczania obejmują m.in. negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, zasady zdrowego stylu życia i uzasadnienie konieczności ich stosowania, a także uczestnictwo w aktywności fizycznej o charakterze rekreacyjnym i sportowym ze zrozumieniem jej znaczenia dla zdrowia. W szczególności wychowanie fizyczne pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów, wspiera rozwój fizyczny i psychiczny, i społeczny oraz zdrowie uczniów i kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia.

   Wybrane treści kształcenia dotyczące edukacji zdrowotnej, w tym zdrowia psychicznego, w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych, np. w zakresie przedmiotów:

   - biologia - czynniki wywołujące stres, przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu, sposoby radzenia sobie ze stresem, wpływ hałasu na zdrowie, stany zdrowia i choroby: zdrowie jako stan równowagi środowiska wewnętrznego organizmu, zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne, choroba jako zaburzenie tego stanu, negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol), narkotyków i środków dopingujących oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę), najważniejsze choroby, związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu, w szczególności wpływ na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz odporność organizmu, informacja genetyczna;

   - chemia - lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych aspiryny, nikotyny, alkoholu etylowego, przyczyny psucia się żywności i sposoby zapobiegania temu procesowi, znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności, w tym konserwantów, wpływ chemicznych zanieczyszczeń;

   - wychowanie do życia w rodzinie - budowa prawidłowych relacji międzyludzkich, przyczyny i sposoby rozwiązywania konfliktów, problemy i trudności okresu dojrzewania i sposoby radzenia sobie z nimi, pomoc w rozeznaniu sytuacji wymagających porady lekarza lub innych specjalistów, różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców, postawy i wzajemne oczekiwania, umiejętność obrony własnej intymności i nietykalności seksualnej oraz szacunek do ciała innej osoby, zagrożenia wieku dojrzewania: presja seksualna, uzależnienia, pornografia, prostytucja nieletnich, korzystanie ze środków przekazu w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem, umiejętność korzystania z systemu poradnictwa dla dzieci i młodzieży, normy zachowań seksualnych, przemoc i przestępstwa seksualne: możliwości zapobiegania, sposoby obrony, zagrożenia życia społecznego: alkoholizm, narkomania, agresja, sekty, pornografia, informacja o ośrodkach pomocy psychologicznej, medycznej i prawnej;

   - wychowanie fizyczne wraz z edukacją zdrowotną - pojęcie zdrowia, czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie oraz czynniki, na które człowiek może mieć wpływ, zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu, wyjaśnianie, na czym polega i od czego zależy dokonywanie wyborów korzystnych dla zdrowia, konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami, sposoby redukowania stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny, omawianie znaczenia dla zdrowia dobrych relacji z innymi ludźmi, dawanie i otrzymywanie różnego rodzaju wsparcia, zachowanie asertywne, szkody zdrowotne i społeczne związane z paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i używaniem innych substancji psychoaktywnych, wyjaśnianie, dlaczego i w jaki sposób należy opierać się presji oraz namowom do używania substancji psychoaktywnych i innych zachowań ryzykownych, zdrowie jako wartość dla człowieka i zasób dla społeczeństwa, odpowiedzialność za własne zdrowie, konstruktywne, optymistyczne sposoby wyjaśniania trudnych zdarzeń i przeformułowania myśli negatywnych na pozytywne, praca nad sobą dla zwiększenia wiary w siebie, poczucia własnej wartości i umiejętności podejmowania decyzji, radzenie sobie z krytyką, samobadanie i samokontrola zdrowia, poddawanie się badaniom profilaktycznym w okresie całego życia, przyczyny i skutki stereotypów i stygmatyzacji osób chorych psychicznie i dyskryminowanie (np. żyjących z HIV/AIDS), podstawowe prawa pacjenta i aktywność, tworzenie środowiska sprzyjającego zdrowiu.

   Zgodnie z prawem oświatowym szkoła ma obowiązek opracować:

   - program wychowawczy szkoły obejmujący treści i działania o charakterze wychowawczym,

   - program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska.

   Programy powinny być stworzone w oparciu o przeprowadzoną diagnozę problemów i potrzeb oraz zawierać działania, które mają spowodować rozwiązanie stwierdzonych problemów. Dyrektor szkoły jest zobowiązany zapewnić warunki do realizacji ww. programów oraz przygotowania nauczycieli w zakresie wymaganych kompetencji profilaktycznych. Każda szkoła ma obowiązek okresowego diagnozowania problemów, podejmowania działań profilaktycznych i korekcyjnych adekwatnych do występujących na jej terenie sytuacji trudnych, np. przemocy, w celu zapewnienia bezpiecznych warunków do rozwoju psychospołecznego uczniów.

   Działania profilaktyczne podejmowane na terenie szkół i placówek systemu oświaty są nadzorowane przez dyrektorów szkół, a także kuratorów oświaty. Nadzór pedagogiczny w tym zakresie polega na ocenianiu stanu i warunków działalności wychowawczej i opiekuńczej, analizowaniu i ocenianiu efektów tej działalności, a także na udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań oraz inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.

Minister edukacji narodowej realizował i realizuje zadania wynikające z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝*). Zgodnie z harmonogramem do tego programu minister edukacji narodowej ustalił w 2011 r. priorytety promocji zdrowia psychicznego w dziedzinie oświaty i wychowania. Dotyczą one 5 obszarów działań:

   - realizacji edukacji zdrowotnej ze szczególnym uwzględnieniem edukacji ukierunkowanej na prawidłowe odżywianie się,

   - kształtowania umiejętności psychospołecznych oraz zapobiegania zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży,

   - promowania zdrowego stylu życia dzieci i młodzieży poprzez wspieranie rozwoju sieci szkół promujących zdrowie,

   - optymalizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,

   - optymalizacji rozwiązania systemowego w zakresie resocjalizacji i socjoterapii, prowadzonych w ramach systemu edukacji, integracji działań adresowanych do dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

W bieżącym roku przyjęty został ˝Program promocji zdrowia i profilaktyki problemów dzieci i młodzieży na lata 2013-2016˝ (dalej program), który skupia zadania znajdujące się w kompetencji ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, a wynikające z przyjętych ustaw i obowiązujących programów: narodowych, krajowych i rządowych (dot. ochrony zdrowia psychicznego, działań w zakresie profilaktyki uzależnień: narkomanii, alkoholizmu, tytoniu, HIV, AIDS, przemocy w rodzinie, zwalczania chorób nowotworowych). Program w sposób kompleksowy odnosi się do zagadnień ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci i młodzieży, w tym także zapobiegania depresji i samobójstwom.

   Zgromadzenie zadań z inicjatywy ministra edukacji narodowej w jednym programie umożliwia prowadzenie całościowego i spójnego oddziaływania wychowawczego i profilaktycznego.

   W części programu dotyczącej problematyki zdrowia psychicznego uwzględnione zostały zadania mające na celu promocję zdrowia psychicznego wśród uczniów poprzez:

   1) realizację podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach i placówkach oświatowych w zakresie kształtowania: postaw prospołecznych dzieci i młodzieży, poczucia własnej wartości, poczucia odpowiedzialności za podejmowane decyzje, umiejętności asertywnego zachowania się w sytuacjach trudnych;

   2) realizację przez całą społeczność szkolną programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki przygotowanego w oparciu o rozpoznane potrzeby uczniów i występujące problemy w środowisku szkolnym;

   3) monitorowanie w szkole, w ramach nadzoru pedagogicznego, realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie promocji zdrowia psychicznego, działań wychowawczych, opiekuńczych i profilaktycznych;

   4) rozwijanie kompetencji nauczycieli i specjalistów systemu oświaty w zakresie promocji zdrowia psychicznego;

   5) zapewnienie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w trakcie bieżącej pracy z uczniem odpowiednio do rozpoznanych potrzeb uczniów, w tym udzielanie pomocy w stanach kryzysu psychicznego;

   6) rozwijanie współpracy przedszkola, szkoły i placówki z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi, organizacjami pozarządowymi i instytucjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny;

   7) podejmowanie i prowadzenie działań legislacyjnych mających na celu podniesienie efektywności udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz podnoszenie standardów doskonalenia zawodowego nauczycieli i specjalistów systemu oświaty;

   8) upowszechnianie informacji o systemie rekomendacji i standardach jakości programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego na stronie www.ore.edu.pl, w tym rekomendowanie nauczycielom programów profilaktycznych o potwierdzonej skuteczności;

   9) edukację rodziców: zajęcia podnoszące kompetencje wychowawcze, w tym poświęcone oddziaływaniu mediów - jak uczyć dzieci krytycyzmu wobec reklam, zachęcanie do sprawowania kochającej kontroli nad dzieckiem, rozwijanie umiejętności wychowawczych, wspieranie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, upowszechnianie informacji o możliwościach otrzymania wsparcia i pomocy w sytuacjach trudnych;

   10) edukację medialną: zajęcia poświęcone oddziaływaniu mediów pozwalające młodym odbiorcom krytycznie oceniać destrukcyjne wzorce medialne wywołujące niezadowolenie z własnego wyglądu, poczucie winy i wstydu, demaskowanie rzeczywistych intencji reklam i zawartych w nich manipulacji;

   11) wspieranie dzieci przez nauczycieli i specjalistów w zakresie podniesienia swojej samooceny, uczenie umiejętności psychologicznych i społecznych, które pozwolą im radzić sobie ze stresem i budować dobre relacje z otoczeniem.

   Jedną z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły jest organizowanie dla uczniów pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Każdy uczeń powinien mieć zapewnioną pomoc psychologiczno-pedagogiczną adekwatną do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, a także uwzględniającą przeżywane przez niego problemy i sytuacje trudne, mogące skutkować pogorszeniem stanu emocjonalnego.

   Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532) podstawą do uruchomienia pomocy dziecku jest rozpoznanie jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych w tym zakresie - dostrzeżenie zarówno trudności dziecka, jak i jego szczególnych uzdolnień w celu udzielenia odpowiedniego wsparcia. Należy to do podstawowych zadań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, a także do innych osób, które na co dzień stykają się z dzieckiem i jego problemami - dyrektora szkoły lub placówki, pomocy nauczyciela, asystenta edukacji romskiej, pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania lub higienistki szkolnej, kuratora sądowego czy asystenta rodziny.

   Pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielają uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole realizowana jest w trakcie bieżącej pracy z uczniami oraz w formie klas terapeutycznych, zajęć rozwijających uzdolnienia, zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, zajęć specjalistycznych (korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym), zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej w przypadku uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, warsztatów oraz porad i konsultacji.

   Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest także rodzicom uczniów oraz nauczycielom w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń.

   Należy podkreślić, że nauczyciele mają obowiązek udzielenia wsparcia uczniom również w sytuacjach występowania problemów emocjonalnych. W § 23 ww. rozporządzenia wskazano, że do zadań pedagoga i psychologa w szkole należy mi.in.: diagnozowanie sytuacji wychowawczych, podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień oraz innych problemów dzieci i młodzieży, a także inicjowanie i prowadzenie działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.

   Jednocześnie należy zauważyć, że dyrektor szkoły, zgodnie z art. 39 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, podejmuje decyzje związane z zatrudnieniem specjalistów wykonujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej adekwatnie do rozpoznanych w tym zakresie potrzeb.

   Ponadto w celu zapewnienia adekwatnej do potrzeb uczniów danej szkoły pomocy psychologiczno-pedagogicznej dyrektor szkoły może podjąć współpracę z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami. Dyrektor szkoły współpracuje również z rodzicami uczniów, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

   Poradnie psychologiczno-pedagogiczne oferują profesjonalne wsparcie w rozwiązywaniu problemów edukacyjno-wychowawczych. Prowadzą działania diagnostyczne, terapeutyczne, wydają opinie i orzeczenia, a także realizują działania profilaktyczne. Odbiorcy usług poradni to zarówno dzieci - w wieku już od urodzenia - młodzież, rodzice, jak i nauczyciele.

   Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199), do zadań poradni należy:

   - diagnozowanie dzieci i młodzieży,

   - udzielanie pomocy bezpośredniej uczniom oraz rodzicom,

   - realizacja zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktyczno-wychowawczych,

   - wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek.

   Udzielanie bezpośredniej pomocy dzieciom i młodzieży oraz rodzicom przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne polega w szczególności na:

   - prowadzeniu terapii dzieci i młodzieży oraz ich rodzin,

   - wspieraniu dzieci i młodzieży wymagających pomocy psychologiczno-pedagogicznej lub pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej,

   - udzielaniu pomocy rodzicom w rozpoznawaniu potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży oraz w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych.

   Realizowanie przez poradnie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki polega w szczególności na:

   1) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży, w tym w rozpoznawaniu ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I-III szkoły podstawowej, planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego oraz rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień uczniów;

   2) współpracy z przedszkolami, szkołami i placówkami w udzielaniu i organizowaniu przez przedszkola, szkoły i placówki pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz opracowywaniu i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz indywidualnych programów zajęć rewalidacyjno-wychowawczych;

   3) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych;

   4) podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży;

   5) prowadzeniu edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli;

   6) udzielaniu we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi wsparcia merytorycznego nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych i specjalistom pracującym z dzieckiem.

   Należy podkreślić, że również poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielają wsparcia uczniom mającym problemy emocjonalne. Taki obowiązek wynika z przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, w których wskazano, że poradnie udzielają bezpośredniej pomocy dzieciom i młodzieży oraz rodzicom, m.in. w formie indywidualnych lub grupowych zajęć terapeutycznych, interwencji kryzysowej czy grup wsparcia.

   Pragnę poinformować, że przygotowaniu szkół i placówek, nadzoru pedagogicznego i organów prowadzących szkoły i placówki do realizacji zadań w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz kształcenia specjalnego służyły działania projektu systemowego pn. ˝Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi˝. Projekt realizowany był przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w partnerstwie z Akademią Pedagogiki Specjalnej w Warszawie w okresie od marca 2010 r. do grudnia 2011 r. Celem projektu było zapewnienie świadczenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej dziecka/ucznia, w środowisku jego nauczania i wychowania, tj. w przedszkolu, szkole i placówce oświatowej, oraz poprawa jakości systemu kształcenia i wychowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

   W ramach projektu osiągnięto wszystkie zaplanowane cele i rezultaty, tzn.:

   - opracowano model pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zakończony publikacją, która została przekazana liderom zmian oraz uczestnikom spotkań informacyjno-konsultacyjnych; w sumie we wszystkich spotkaniach na temat nowego modelu pracy w uczniem ze specjalnymi potrzebami udział wzięło ponad 50 tys. uczestników,

   - przeprowadzono pilotaż modelu pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w 103 szkołach.

   Przeszkolono 489 liderów zmian, którzy przeprowadzili spotkania informacyjno-konsultacyjne z kadrą zarządzającą i pedagogiczną szkół na temat nowego modelu pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Liderzy mogą przybliżyć model pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i odpowiedzieć na pojawiające się w związku z tym pytania. Materiały informacyjne i szkoleniowe wypracowane w projekcie dostępne są na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz na portalu Scholaris.

   Ponadto Ministerstwo Edukacji Narodowej opracowało rozwiązania legislacyjne umożliwiające stworzenie systemu kompleksowego wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w oparciu o trzy rodzaje instytucji - placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz biblioteki pedagogiczne. Regulacje w tym zakresie zawarte są w następujących rozporządzeniach ministra edukacji narodowej:

   1) z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. Nr 200, poz. 1537 i z 2012 r. poz. 1196),

   2) z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199),

   3) z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz. U. poz. 369).

   Wyżej wymienione regulacje zobowiązują placówki doskonalenia nauczycieli i poradnie psychologiczno-pedagogiczne do organizowania i prowadzenia wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych polegającego na zaplanowaniu i przeprowadzeniu działań, których celem jest poprawa jakości pracy przedszkola, szkoły lub placówki, również w zakresie bezpieczeństwa. Wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek obejmuje:

   - pomoc w diagnozowaniu potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki,

   - ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki,

   - zaplanowanie form wspomagania i ich realizację,

   - wspólną ocenę efektów i opracowanie wniosków z realizacji zaplanowanych form wspomagania,

   - organizowanie i prowadzenie sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych zatrudnionych w szkołach i placówkach specjalistów udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek, którzy w zorganizowany sposób współpracują ze sobą w celu doskonalenia swojej pracy, w szczególności przez wymianę doświadczeń.

   Oferta wspomagania przedszkoli, szkół lub placówek tworzona przez placówki doskonalenia nauczycieli oraz poradnie psychologiczno-pedagogiczne:

   - wynika z analizy indywidualnej sytuacji przedszkola, szkoły lub placówki,

   - odpowiada na specyficzne potrzeby przedszkola, szkoły lub placówki,

   - obejmuje cały proces wspomagania, poczynając od przeprowadzenia we współpracy z przedszkolem, szkołą lub placówką diagnozy jej potrzeb, przez pomoc w realizacji zaplanowanych działań, towarzyszenie w trakcie wprowadzanej zmiany, aż po wspólną ze szkołą lub placówką ocenę efektów i współpracę przy opracowaniu wniosków do dalszej pracy.

   Również do zakresu działania bibliotek pedagogicznych wprowadzono zadania związane z organizacją i prowadzeniem wspomagania przedszkoli, szkół i placówek oraz sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli i dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek.

   Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE), placówka podległa ministrowi edukacji narodowej, prowadzi wiele działań służących wspieraniu uczniów z problemami emocjonalnymi, w szczególności poprzez działania skierowane na podniesienie jakości udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom w sytuacjach kryzysowych przez nauczycieli i innych specjalistów systemu oświaty. Wśród materiałów i programów udostępnianych przez ORE oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej dyrektorom szkół i kadrze pedagogicznej, a także uczniom i ich rodzicom znalazły się m.in. następujące pozycje:

   1) publikacje drukowane w ramach serii ˝One są wśród nas˝, MEN wydało pakiet zawierający 7 poradników dla rodziców i nauczycieli:

   - ˝Dziecko z zaburzeniami psychotycznymi w szkole˝,

   - ˝Dziecko z depresją w szkole i przedszkolu˝,

   - ˝Dziecko z zaburzeniami tikowymi w szkole i przedszkolu˝,

   - ˝Dziecko z ADHD w szkole i przedszkolu˝,

   - ˝Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu˝,

   - ˝Dziecko z zaburzeniami odżywiania w szkole i przedszkolu˝,

   - ˝Dziecko z zaburzeniami lękowymi w szkole i przedszkolu˝;

   2) materiały informacyjne oraz poradniki dla nauczycieli i rodziców:

   - ˝Jak kochać i wymagać˝ - poradnik dla rodziców na temat mądrego rodzicielstwa,

   - ˝Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży˝ - poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców,

   - ˝Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w szkole˝,

   - ˝Współczesne dziewczyny nie mają problemów? Obraz współczesnych nastolatek i jego znaczenie w pracy edukacyjno-wychowawczej z dziewczętami˝,

   - ˝Popkulturowe ramy tożsamości. Media, kultura popularna, Internet jako nowe środowiska kształtowania tożsamości˝,

   - ˝Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej na podstawie badań HBSC 2010˝,

   - ˝Używanie substancji psychoaktywnych przez młodzież. Wyniki europejskiego programu badań ankietowych w szkołach (ESPAD) w 2011 r.˝,

   - ˝Edukacja zdrowotna w podstawie programowej kształcenia ogólnego jako fundament dla szkolnego programu profilaktyki˝,

   - ˝Budowanie strategii antykryzysowej na terenie szkoły/placówki oświatowej˝,

   - ˝Klimat społeczny szkoły˝,

   - ˝Koncepcja resilience - czyli jak można pomóc dzieciom i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka˝ (materiały są dostępne na stronach internetowych ORE pod adresem http://www.ore.edu.pl/s/267);

   3) edukacyjne programy i projekty dla nauczycieli, rodziców i uczniów:

   - ˝Szkoła dla rodziców i wychowawców˝ - program rozwijający najważniejsze kompetencje wychowawcze rodziców i nauczycieli, umożliwia lepsze zrozumienie dziecka i poprawia z nim komunikację, uczy stosowania mądrej dyscypliny,

   - ˝Golden five˝ - program dla nauczycieli i uczniów gimnazjów, przygotowuje nauczycieli, zwłaszcza wychowawców klas I, do wspierania procesu adaptacji uczniów w nowej szkole, rozwijania zasobów i mocnych stron dziecka, budowania wspierającego środowiska w klasie i w szkole,

   - ˝Szkolna interwencja profilaktyczna˝ - przygotowuje nauczycieli do prowadzenia interwencji wobec ucznia przy współpracy z rodzicami w przypadkach podejmowania przez młodego człowieka zachowań ryzykownych,

   - projekt ˝Zagubione nastolatki˝ - przygotowuje specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych do podejmowania profesjonalnych działań wobec uczniów przejawiających zaburzenia zachowania, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia odżywiania lub symptomy depresji ze zwiększonym ryzykiem prób samobójczych, w ramach projektu prowadzone są tematyczne seminaria oraz opracowywane materiały, liderzy uczestniczący w projekcie wspierają nauczycieli w radzeniu sobie z trudnymi problemami identyfikowanymi u nastolatków,

   - ˝Budowanie strategii pracy z dzieckiem przejawiającym zaburzenia zachowania w środowisku szkolnym i rodzinnym˝ - program ma na celu rozwijanie kompetencji kadr pedagogicznych w zakresie pracy z dzieckiem przejawiającym zaburzenia zachowania, jak również doskonalenie umiejętności współpracy specjalistów (psychologa, pedagoga z poradni psychologiczno-pedagogicznej lub ośrodka doskonalenia nauczycieli) ze środowiskiem szkolnym, uczestnicy szkolenia poznają konkretne metody diagnozy sytuacji dziecka i zasady konstruowania strategii korygujących, program upowszechniany jest na terenie 15 województw przez sieć 33 liderów posiadających uprawnienia do szkolenia kadry pedagogicznej szkół i placówek.

   Informacje o programach i projektach są dostępne na stronach internetowych ORE pod adresem http://www.ore.edu.pl/s/117.

   Odnosząc się do kwestii oceny skuteczności powyższych działań, należy zaznaczyć, że problem ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży jest zagadnieniem bardzo szerokim. Tworzenie warunków do ochrony zdrowia psychicznego oraz jego wzmacnianie zależy od wielu środowisk, w tym szczególnie od rodziców.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego zwiększenia dostępu do specjalistów z dziedziny psychiatrii dziecięcej, uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 743) zagadnienie to należy do kompetencji ministra zdrowia.

   Z wyrazami szacunku
   Sekretarz stanu
   Tadeusz Sławecki
   Warszawa, dniach 1-15 października 2013 r.

Interpelacja nr 2277 w sprawie zasad wydawania zaświadczeń o dysleksji
Data wpływu: 20 lutego 2012 r.
Autor: Krzysztof Brejza
Adresat: Minister Edukacji Narodowej

Wraz z rokiem szkolnym 2011/2012 zmieniły się zasady wydawania zaświadczeń o dysleksji przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Według znowelizowanego rozporządzenia ministerstwa jedynie rodzice uczniów klas 4-6 szkół podstawowych mogą samodzielne ubiegać się o wydanie ich dzieciom opinii o specyficznych trudnościach w nauce czytania i pisania. Natomiast w przypadku uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych rodzice zobowiązani są przedłożyć uzasadniony wniosek o wydanie opinii dyrektorowi placówki oraz radzie pedagogicznej.

   Dopiero po uzyskaniu pozytywnej decyzji pracowników oświatowych rodzice mogą udać się do poradni. Warto nadmienić, iż według nowych przepisów zaświadczenie o dysleksji wydawane jest raz na cały okres edukacji ucznia. Jednak pojawiają się też opinie, iż takie badania powinny być wykonywane kilka razy w ciągu całej edukacji ucznia, gdyż dziecko stale dojrzewa i rozwija się intelektualnie, a wychwycone trudności w nauce mogą ulec zmianie.

   W związku z powyższym zwracam się do Pani Minister z uprzejmą prośbą o odpowiedź na poniższe pytania:

   1. W jaki sposób ministerstwo argumentuje zmianę zasad wydawania zaświadczeń o dysleksji uczniom szkół podstawowych i ponadpodstawowych?

   2. W jaki sposób ministerstwo argumentuje przepis, iż zaświadczenie o dysleksji jest wydawane raz na cały okres edukacji ucznia?

   3. Czy uczeń posiadający zaświadczenie o dysleksji (wydane na nowych zasadach) może liczyć na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne w kolejnych etapach edukacji?

   4. Ilu polskich uczniów, według danych ministerstwa, posiada zaświadczenie o dysleksji?

   Z poważaniem
   Poseł Krzysztof Brejza
   Inowrocław, dnia 13 lutego 2012 r.

Interpelacja nr 18981 w sprawie diagnozy i terapii dzieci ze specyficznymi zaburzeniami językowymi
Data wpływu: 17 czerwca 2013 r.
Autor: Tomasz Nowak, Marek Hok, Krzysztof Gadowski oraz 3 posłów
Adresat: Minister Edukacji Narodowej, Minister Edukacji Narodowej

  Szanowna Pani Minister! Na specyficzne zaburzenie językowe (SLI) cierpi około 6-7% dzieci na świecie. Tylko w Polsce to około 300 tys. jednojęzycznych uczniów szkół podstawowych. Jak zaznaczają jednak naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, ciągle nie ma możliwości przeprowadzania pełnej diagnozy tych dzieci. Podobnie sytuacja wygląda w odniesieniu do dwujęzycznych dzieci z tym zaburzeniem.

   Dzieci z SLI mają problemy z mową i komunikacją, np. nie potrafią budować poprawnych zdań złożonych, a w starszym wieku nie konstruują poprawnych wypowiedzi. Jeśli SLI nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryte, dodają specjaliści, to dziecko będzie narażone na szkolne niepowodzenia.

   Szczególnie skomplikowane jest stwierdzenie SLI u dzieci dwujęzycznych. Jest to związane z tym, że rozwój językowy dziecka przyswajającego dwa języki może przypominać pod pewnymi względami objawy typowe dla SLI. Najczęściej jednak nie jest to kwestia faktycznego zaburzenia, ale typowego rozwoju odmiennego od rozwoju dzieci jednojęzycznych.

   W związku z taką sytuacją zwracamy się do Pani Minister z następującymi pytaniami:

   1. Czy w Polsce istnieją narzędzia diagnostyczne pozwalające stwierdzić SLI u dzieci jednojęzycznych i dwujęzycznych?

   2. Czy i jakie działania podejmuje ministerstwo bądź podległe mu jednostki celem poprawy diagnostyki i terapii dzieci z SLI?

   Z poważaniem
   Poseł Maciej Orzechowski oraz grupa posłów
   Warszawa, dnia 17 czerwca 2013 r.

Odpowiedź na Interpelację nr 8055 w sprawie problemu uczniów z zaburzeniami zdolności matematycznych określanych mianem dyskalkulii
Data wpływu: 28 sierpnia 2012 r.
Autor: Ewa Kołodziej
Adresat: Minister Edukacji Narodowej, Minister Edukacji Narodowej

Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pani poseł Ewy Edyty Kołodziej (nr SPS-023-8055/12) w sprawie problemu uczniów z zaburzeniami zdolności matematycznych określanymi mianem dyskalkulii, uprzejmie wyjaśniam.

   Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.) absolwent posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się może przystąpić do egzaminu maturalnego w warunkach dostosowanych do jego indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych na podstawie tej opinii.

   Sposoby dostosowania warunków egzaminu maturalnego dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej ogłasza do 1 września każdego roku na stronie www.cke.edu.pl w komunikacie w sprawie sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania w danym roku egzaminu maturalnego do potrzeb absolwentów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Spośród warunków i form określonych w powyższym komunikacie rada pedagogiczna wskazuje te, które będą najwłaściwsze, wziąwszy pod uwagę specjalne potrzeby każdego ucznia. W komunikacie dyskalkulia - podobnie jak dysleksja - została zaklasyfikowana do specyficznych trudności w uczeniu się.

   W odniesieniu do uczniów, u których zdiagnozowano dyskalkulię, do oceny rozwiązań zadań zawartych w arkuszu maturalnym z matematyki stosuje się kryteria uwzględniające występowanie u tych uczniów specyficznych trudności w uczeniu się. W opracowaniu kryteriów oceniania tych zdających uczestniczyli eksperci Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych oraz specjaliści zajmujący się diagnozą oraz terapią tego rodzaju dysfunkcji.

   Na arkuszu egzaminacyjnym z matematyki jest wyznaczone miejsce, w którym zdający zaznacza, że jest dyslektykiem. Rozwiązania zadań w arkuszach z takim oznaczeniem są sprawdzane z zastosowaniem specjalnych kryteriów oceniania dla osób z dyskalkulią, do stosowania których egzaminatorzy są przeszkoleni przed przystąpieniem do sprawdzania prac. Kryteria te są również publikowanie na stronie CKE.

   Kryteria oceny prac uwzględniają typowe błędy popełniane przez uczniów z omawianą dysfunkcją, np.: mylenie bądź gubienie liter i/lub cyfr, niewłaściwe stosowanie wielkich i małych liter, mylenie indeksów górnych i dolnych, problemy z zapisywaniem jednostek, uproszczonego zapisu równania i przekształcania go w pamięci, chaotyczny zapis operacji matematycznych, błędy w zapisie działań pisemnych, błędy rachunkowe.

   Ministerstwo Edukacji Narodowej nie planuje zwolnienia uczniów z dyskalkulią z obowiązkowego egzaminu maturalnego z matematyki.

   Z poważaniem
   Podsekretarz stanu
   Mirosław Sielatycki
   Warszawa, dnia 20 września 2012 r.