WPROWADZENIE
1 .1 . Minister właściwy do spraw zdrowia może określić standardy organizacyjne opieki zdrowotnej w wybranych dziedzinach medycyny lub w określonych podmiotach wykonujących działalność leczniczą. Minister określając standardy kieruje się potrzebą zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych.1(1 Art. 22 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej: „Minister właściwy do spraw zdrowia może określić, w drodze rozporządzenia, standardy organizacyjne opieki zdrowotnej w wybranych dziedzinach medycyny lub w określonych podmiotach wykonujących działalność leczniczą, kierując się potrzebą zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych.”)
 1.2 . Standardy organizacyjne opieki zdrowotnej dotyczą sposobu sprawowania opieki nad pacjentem lub wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych (ustawa o działalności leczniczej art. 22 ust. 4c.), w tym także właściwych struktur organizacyjnych i procedur, lecz już nie stricte medycznej strony działania lekarskiego (patrz pkt. 1.4). Podmiot wykonujący działalność leczniczą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych stosuje standardy organizacyjne opieki zdrowotnej, jeżeli zostały określone dla dziedziny medycyny objętej zakresem świadczeń zdrowotnych udzielanych przez ten podmiot lub dla rodzaju wykonywanej przez niego działalności leczniczej.2(2 Art. 22 ust. 4b–4c ustawy o działalności leczniczej: „4b. Podmiot wykonujący działalność leczniczą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych stosuje standardy organizacyjne opieki zdrowotnej, jeżeli zostały określone na podstawie ust. 5 dla dziedziny medycyny objętej zakresem świadczeń zdrowotnych udzielanych przez ten podmiot wykonujący działalność leczniczą lub dla rodzaju wykonywanej przez niego działalności leczniczej. 4c. Standardy organizacyjne opieki zdrowotnej dotyczą sposobu sprawowania opieki nad pacjentem lub wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych.”)
1.3.        Niezależnie od standardów „zewnętrznych” wdrażanych w podmiocie leczniczym każda osoba wykonująca zawód medyczny jest zobowiązana w zakresie sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych do postępowania zgodnego z regulaminem organizacyjnym podmiotu leczniczego, czyli do poddania się standaryzacji „wewnętrznej” podmiotu leczniczego.3(3 Art. 23 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej: „Sprawy dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, nieuregulowane w ustawie lub statucie, określa regulamin organizacyjny ustalony przez kierownika.”)
1.4.        Ponadto minister właściwy do spraw zdrowia może ogłosić w drodze obwieszczenia, po zasięgnięciu opinii Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfkacji, zalecenia postępowania dotyczące diagnostyki i leczenia w zakresie świadczeń finansowanych ze środków publicznych, odrębnie dla poszczególnych dziedzin medycyny, opracowane przez odpowiednie stowarzyszenia będące zgodnie z postanowieniami ich statutów towarzystwami naukowymi o zasięgu krajowym, zrzeszające specjalistów w danej dziedzinie medycyny.4(4 Art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (T.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 z późn. zm.). W zakresie diagnostyki mającej na celu rozpoznanie nowotworu złośliwego lub miejscowo złośliwego i leczenia mającego na celu wyleczenie tego nowotworu ogłoszenie obwieszczenia ma charakter obligatoryjny.)  Schematy postępowania medycznego tworzone w formie wytycznych lub zaleceń przez odpowiednie towarzystwa naukowe, zgodnie z zasadami Evidence Based Medicine, stanowią istotne wskazówki w codziennej praktyce medycznej, a możliwość ich publikowania przez ministra właściwego do spraw zdrowia powinna przyczyniać się do stosowania jednolitych wzorców postępowania medycznego w poszczególnych dziedzinach medycyny.
Przebieg konsultacji nad niniejszym opracowaniem wskazuje na pilną potrzebę opracowania przez odpowiednie towarzystwa naukowe zaleceń odnoszących się do niektórych zagadnień dotyczących diagnostyki i terapii zaburzeń psychicznych.
1. 5 . Zgodnie z Narodowym Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017– 2022 (NPOZP)5(5 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2017 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017–2022 (Dz. U. z 2017 r. poz. 458).) zadaniem ministra właściwego do spraw zdrowia – w ramach celu szczegółowego „Upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej” – jest przygotowanie standardów dotyczących centrów zdrowia psychicznego (CZP). Zgodnie z NPOZP standardy te powinny zostać przygotowane we współpracy z towarzystwami naukowymi właściwymi w sprawach zdrowia psychicznego oraz podmiotami uczestniczącymi w ochronie zdrowia psychicznego.
Niniejsze opracowanie było konsultowane z przedstawicielami pilotażowych centrów zdrowia psychicznego oraz Polskim Towarzystwem Psychiatrycznym i Polskim Towarzystwem Psychologicznym.
1.6. Przedmiotem niniejszego opracowania są założenia projektu standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki psychiatrycznej w centrum zdrowia psychicznego dla osób dorosłych, o którym mowa w art. 5a ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.6(6 „Art. 5a. Podmiot leczniczy prowadzący centrum zdrowia psychicznego zapewnia kompleksową opiekę zdrowotną nad osobami z zaburzeniami psychicznymi na określonym obszarze terytorialnym w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej.” – ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (T.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 685).)
Funkcję przyszłego rozporządzenia w sprawie standardu organizacyjnego w centrum zdrowia psychicznego (CZP) pełni obecnie częściowo rozporządzenie pilotażowe,7(7 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 kwietnia 2018 r. w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicz-nego (Dz. U. z 2018 r. poz. 852, z późn. zm.).)  które utraci moc wraz z zakończeniem programu pilotażowego. Opracowany dokument zostanie uwzględniony jako załącznik do rozporządzenia ministra właściwego do spraw zdrowia.
1.7. Niektóre z proponowanych rozwiązań wymagają zmian legislacyjnych. Takie podejście jest zgodne z treścią NPOZP, w którym mówi się o niezbędnych działaniach legislacyjnych polegających na:
– wprowadzeniu regulacji ułatwiających objęcie kompleksową opieką osoby z zaburzeniami psychicznymi, w tym dotyczących centrów zdrowia psychicznego (CZP), zawieraniu umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu opieki psychiatrycznej oraz monitorowaniu efektywności opieki medycznej;
– określeniu zasad współpracy jednostek opieki zdrowotnej, systemu pomocy społecznej, jednostek systemu oświaty przy koordynacji opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi.
1.8.        Dla celów niniejszego opracowania przyjęto założenie, że program pilotażowy w centrach zdrowia psychicznego zostanie przedłużony do 31 grudnia 2022 r., a pełne wdrożenie zmian systemowych w psychiatrycznej opiece zdrowotnej dla osób dorosłych nastąpi do 31 grudnia 2027 r. Przez zmiany systemowe rozumie się tu w szczególności:
1) w zakresie podstawowej opieki psychiatrycznej – objęcie całego obszaru Polski siecią centrów zdrowia psychicznego;
2) w zakresie wyspecjalizowanej opieki psychiatrycznej (II poziom referencyjny) – funkcjonowanie programów zdrowotnych lub sprofilowanych oddziałów specjalistycznych uruchamianych zgodnie z zidentyfikowanymi potrzebami zdrowotnymi;
3) w zakresie opieki wysokospecjalistycznej (III poziom referencyjny) – działanie sieci psychiatrycznych ośrodków klinicznych z określonymi zasadami współpracy z centrami zdrowia psychicznego.
Przedstawione w opracowaniu rozwiązania stanowią propozycje minimalnego standardu organizacyjnego. Oznacza to, że w miarę posiadanych możliwości i potrzeb zdrowotnych lokalnej społeczności, CZP powinno zapewniać pomoc w wyższym standardzie.