ROZPORZĄDZENIE KOSZYKOWE W OPIECE PSYCHIATRYCZNEJ
 
Pierwsza wersja „koszyka psychiatrycznego”, czyli Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień powstała w sierpniu 2009 roku. Wcześniej obowiązywały zarządzenia dyrektorów Regionalnych Kas Chorych, a od 2003 roku (chyba) zarządzenia prezesa NFZ. Tak więc, klasyfikacja i nazwy świadczeń gwarantowanych oraz warunki ich realizacji pierwotnie powstały u płatnika w NFZ.
 
W psychiatrycznym rozporządzeniu „koszykowym” od początku nie było działań służących zachowaniu zdrowia psychicznego, czyli promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki. Dlaczego?
 
W starszej wersji „koszyka”, przed reformą opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży za świadczenie uznawano wyłącznie działania wykonywane wyłącznie w obecności pacjenta w trakcie porady lub sesji ambulatoryjnej, wizyty domowej, pobytu na oddziale. Tymczasem na oddziałach szpitalnych można zaobserwować wiele różnych czynności, które wykonuje personel medyczny na rzecz pacjenta bez jego obecności, tyle, że przebywa on na łóżku w oddziale. Założono, że ogólnie pobyt pacjenta na oddziale jest leczeniem, na które składają się wszelkie działania personelu medycznego w okresie od przyjęcia do wypisu. Dlaczego tej metodologii nie zastosowano do ambulatorium i leczenia środowiskowego w opiece psychiatrycznej? Przecież porady i sesje ambulatoryjne oraz wizyty domowe można potraktować, jako jednodniowy pobyt pacjenta w ambulatorium lub w leczeniu domowym. Na to ktoś odpowie, że porada, sesja i wizyta trwają tylko chwilę, a pobyt na oddziale dziennym jest wielogodzinny, a na oddziale stacjonarnym całodobowy. No tak, ale czy w trakcie pobytu na oddziale rzeczywiście każdy pacjent jest w bezpośrednim kontakcie z personelem medycznym przez dwadzieścia cztery godziny na dobę. Można wyobrazić sobie, że wszyscy pacjenci przyjęci w ambulatorium stanowią grupę przyjętych na jednodniowy pobyt bez łóżka i wyżywienia. Sukcesem reformy opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży jest to, że w koszyku poszerzono zakres „działania służącemu przywróceniu lub poprawie” o konsylium, sesje koordynacji i superwizję. Ponadto sesje wsparcia psycho-społecznego z udziałem rodziców i opiekunów prawnych są także rozliczane bez obecności pacjenta.            
 
Ciekawostką historyczną jest porównanie Zarządzenia Prezesa NFZ z 2007 roku, z pierwszym rozporządzeniem koszykowym z 2009 roku, oraz najnowszymi wersjami
 
Zarządzenie Prezesa NFZ z 2007

Definicja ogólna:
Wizyta/ porada domowa/ środowiskowa - wizyta / porada diagnostyczna, terapeutyczna lub psychologiczna udzielana w miejscu zamieszkania pacjenta przez lekarza specjalistę psychiatrę, lekarz w trakcie specjalizacji z psychiatrii, lekarza psychiatrę, psychologa klinicznego, psychologa, pielęgniarkę środowiskową, pielęgniarkę psychiatryczną z doświadczeniem środowiskowym.
 
Świadczenie w poradni zdrowia psychicznego:
Wizyta domowa/ środowiskowa
Personel: lekarz psychiatra lub psycholog w zespole z pielęgniarką lub pracownikiem socjalnym
 
Świadczenia w zespole leczenia środowiskowego (domowego)
Wizyta domowa/ Środowiskowa
Personel:
1) lekarz psychiatra lub lekarz w trakcie specjalizacji z psychiatrii lub
2) psycholog
3) pielęgniarka lub
4) pracownik socjalny

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (2009)

Świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dorosłych
Wizyta, porada domowa lub środowiskowa – wizyta lub porada diagnostyczna, terapeutyczna lub psychologiczna udzielana w miejscu zamieszkania świadczeniodawcy.
Personel: lekarz lub psycholog w zespole z pielęgniarką

Leczenie środowiskowe (domowe)
Wizyta, porada domowa lub środowiskowa – wizyta, porada diagnostyczna, terapeutyczna lub psychologiczna udzielana w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy, kontynuująca leczenie według ustalonego planu terapeutycznego, dotycząca także rodzin lub opiekunów i obejmująca:
a) ocenę postępu leczenia,
b) realizację i koordynacja zadań zaplanowanych w indywidualnym planie leczenia.
Personel: lekarz psychiatra, psycholog, pielęgniarka lub osoba, która posiada wiedzę i umiejętności w zakresie terapii środowiskowej osób z zaburzeniami psychicznymi potwierdzone przez kierownika...

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (2019)

Świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dorosłych –
Wizyta, porada domowa lub środowiskowa - wizyta lub porada diagnostyczna, terapeutyczna lub psychologiczna udzielana w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy.
Personel: lekarz psycholog, psychoterapeuta

Leczenie środowiskowe (domowe) -
Wizyta, porada domowa lub środowiskowa - wizyta, porada diagnostyczna, terapeutyczna lub psychologiczna udzielana w miejscu pobytu świadczeniobiorcy, kontynuująca leczenie według ustalonego planu terapeutycznego, dotycząca także rodzin lub opiekunów i obejmująca:
a) ocenę postępu leczenia,
b) realizację i koordynację zadań zaplanowanych w indywidualnym planie leczenia;
Personel: lekarz psychiatra lub psycholog, lub pielęgniarka, lub terapeuta środowiskowy - samodzielnie lub w zespole z innym pracownikiem

OPIEKA PSYCHIATRYCZNA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY (porównanie zmian w definicji sesji wsparcia psychospołecznego)

Zarządzenie Prezesa NFZ z 2007
Definicja ogólna
Sesja wsparcia psychospołecznego - oddziaływanie psychospołeczne na jedną osobę lub w grupie 2 do 6 osób, kierowane do pacjentów, ich rodzin lub innych osób stanowiących oparcie społeczne pacjenta, przeprowadzane przez lekarza specjalistę psychiatrę, lekarza w trakcie specjalizacji z psychiatrii, lekarza psychiatrę, psychologa klinicznego, psychologa, psychoterapeutę lub osobę w trakcie szkolenia do uzyskania certyfikatu psychoterapeuty. Wsparcie psychospołeczne może obejmować do 12 sesji w okresie pół roku.
 
Świadczenia w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci -
Sesja wsparcia psychospołecznego
Personel: lekarz, psycholog, psychoterapeuta

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień  z 2009

Świadczenia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży
Sesja wsparcia psychospołecznego - oddziaływanie psychospołeczne na jedną osobę lub w grupie 2 do 6 osób, kierowane do świadczeniobiorców, ich rodzin lub innych osób stanowiących oparcie społeczne świadczeniobiorcy; wsparcie psychospołeczne może obejmować do 12 sesji w okresie pół roku;
Personel: lekarz, psycholog, psychoterapeuta

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień z 2019 roku roku

Świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dzieci i młodzieży
Sesja wsparcia psychospołecznego - oddziaływanie psychospołeczne na jedną osobę lub w grupie od 2 do 6 osób, kierowane do świadczeniobiorców lub ich rodzin lub innych osób stanowiących oparcie społeczne świadczeniobiorcy; wsparcie psychospołeczne może obejmować do 12 sesji w okresie pół roku;
Personel: lekarz, psycholog, psychoterapeuta

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień z grudnia 2021 roku – zmiany dotyczące dzieci i młodzieży

Ośrodek środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży  – I poziom referencyjny (w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci nie ma już sesji wsparcia psychospołecznego)
Sesja wsparcia psychospołecznego - oddziaływanie psychospołeczne na jedną osobę lub w grupie od 2 do 6 osób, kierowane do świadczeniobiorców lub ich rodzin, lub innych osób stanowiących oparcie społeczne świadczeniobiorcy; wsparcie psychospołeczne może obejmować do 12 sesji w okresie pół roku; w ramach sesji podejmowane są działania edukacyjno konsultacyjne;
Personel: psycholog lub psychoterapeuta

Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień z października 2022 roku – zmiany dotyczące dzieci i młodzieży
 
Ośrodek środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży  – I poziom referencyjny (w poradni zdrowia psychicznego dla dzieci nie ma już sesji wsparcia psychospołecznego)
 
Sesja wsparcia psychospołecznego –oddziaływanie psychospołeczne na jedną osobę lub więcej osób, kierowane do dzieci lub młodzieży, ich rodzin lub innych osób stanowiących ich oparcie społeczne; w ramach sesji mogą być podejmowane działania edukacyjno-konsultacyjne obejmujące:
a) pomoc psychologiczną,
b) psychoedukację,
c) oddziaływania interwencyjne,
d) świadczenia terapeutyczno-rehabilitacyjne,
e) poradnictwo rodzinno-wychowawcze.
Łącznie dla jednego świadczeniobiorcy do 24 godzin sesji w okresie roku.
Personel: realizuje psycholog lub psychoterapeuta
 
Powyższe zestawienie pokazuje ewolucję „koszyka” na wybranych przykładach. Nazwy i definicje świadczeń powstały pierwotnie w NFZ. Od czasu pojawienia się rozporządzeń koszykowych w zarządzeniach  NFZ świadczenia w rodzaju „wizyta domowa/środowiskowa” lub „sesja wsparcia psychospołecznego” zostały umieszczone w kolumnie „Nazwa produktów sprawozdawczych”.
Tak więc, świadczenia zdrowotne w języku NFZ są „produktami zdrowotnymi”, w języku AOTMiT są „procedurami medycznymi”, w języku kodów sprawozdawczych są „jednostkami statystycznymi”, w języku IT są „zdarzeniami medycznymi”. Każda instytucja ma swój język i swoje rozporządzenia. To co ich wszystkich łączy to arkusz kalkulacyjny.
 
PRZEGLĄD ROZPORZĄDZEŃ KOSZYKOWYCH – ROZPORZĄDZENIA W SPRAWIE GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ
1. Podstawowa opieka zdrowotna
2. Ambulatoryjna opieka specjalistyczna
3. Leczenie szpitalne
4. Rehabilitacja lecznicza
5. Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień
6. Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej
7. Leczenie stomatologiczne
8. Leczenie uzdrowiskowe
9. Zaopatrzenie w wyroby medyczne
10. Ratownictwo medyczne
11. Opieka paliatywna i hospicyjna
12. Świadczenia wysokospecjalistyczne
13. Programy zdrowotne
14. Leki i programy lekowe